Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
73
Yana bu o‘rinda fuqaho, muhaddis va voizlarning majlislari haqida gapirmadik. 
Bunday majlislar har bir shahar va qishloqda keng urf bo‘lgandi. Gapning qisqasi, 
hazorasi gullab-yashnagan davrlarda Islom olami ilm nuri bilan to‘lib-toshgandiki, bu nur 
butun uylarni, masjidlarni, madrasalarni, yig‘in-majlislarni va do‘konlarni qamrab 
olgandi. Bu to‘g‘rida ulug‘ olim Gustav Lubon haq gapni aytgandi: 
«Arablarning 
(musulmonlarni nazarda tutmoqda) 
ilmga muhabbati juda kuchli edi. Ular juda oz 
muddatda futuhotlarini tugatganlaridan keyin hazorada yuqori darajaga erishgandilar. 
Hatto ular unda adabiyot va ilm-fan kamolga yetgan va cho‘qqiga chiqqan hazorani 
bunyod eta oldilar».
A
gar to‘rtinchi hijriy yoki o‘ninchi milodiy asrdagi Islom olami va g‘arb olami 
shaharlariga tezkor nazar tashlab chiqilsa, bu ikki olam o‘rtasidagi katta farqni ko‘rib 
hayratga tushadi kishi. Hayot, quvvat va hazora bilan to‘lib-toshgan Islom olami bilan 
hayot, ilm va hazoraning izi yo‘q g‘arb olamida ko‘rilganlar dahshatga soladi. 
Pofes va Romboning umumiy tarixida quyidagilar keltiriladi:
 «Anglosaksoniya 
Angliyasi yettinchi milodiy asrdan o‘ninchi asrgacha boshqa mamlakatlar bilan aloqasi 
yo‘q kambag‘al davlat edi. Uning manzarasi qo‘rqinchli, ko‘rimsiz bo‘lib, uylari 
sayqallanmagan (ishlov berilmagan) toshlardan ko‘tarilib, loy bilan mustahkamlanardi. 
Uylarning tirqishlari tor bo‘lib, yaxshi yopilmasdi. Otxona va og‘ilxonalarda tuynuk 
yo‘qligidan mamlakatning yagona daromad manbai bo‘lgan chorva mollari va ot-ulovlar 
takror-takror turli kasallik va vabolardan qirilardi. Odamlar ham joy va amniyat borasida 
hayvonlardan qolishmasdi. Masalan, qabila boshlig‘i o‘z kulbasida oilasi, xizmatkorlari va 
ularga aloqador kishilar bilan birga yashardi. Barchalari o‘rtasida o‘choq bo‘lgan katta 
xonada o‘ltirishar, shiftdagi mo‘ri yaxshi ochilmaganidan xonani tutun bosib ketardi. 
Hammalari bir xontaxtada ovqatlanishar, xo‘jayin va uning yaqinlari dasturxonning bir 
tomonida o‘tirishardi. U paytlarda vilkani bilishmasdi, qadahlar ushlashga noqulay edi. 
Dasturxondagilar qadahning tagini yo qo‘llari bilan ushlab turishar yoki uni bir 
ko‘tarishda bo‘shatishardi. Kechqurun xo‘jayin ovqatga to‘yib, sharobga bo‘kib olgandan 
keyin o‘z xonasiga chiqib ketardi. So‘ng xontaxta va taxtasupalar ko‘tarilar va ushbu 
xonada yig‘ilganlar yerda skameykalarda cho‘zilishardi. Ular yotayotganda qurol-
yarog‘larini boshlariga qo‘yib olishardi. Chunki o‘g‘rilar shu qadar jur’atli bo‘lib 
qolishgandiki, odamlar to‘satdan ashyolarini oldirib qo‘ymaslik uchun doimo hushyor 
turishlari lozim edi. 
 
Mana shu zamonlarda Ovro‘pa quyuq o‘rmonlar bilan qoplangandi. Dehqonchilik 
borasida ancha orqada qolib ketilgandi. Shaharlar atrofidagi ko‘pgina botqoqlardan 
yomon hidlar tarqardi. Parij va Londondagi uylar yog‘och hamda poxol va qamish 
aralashtirilgan loydan qurilardi. Ularda tashqariga ochiladigan derazalar va isitiladigan 
xonalar bo‘lmasdi. Ular uy jihozi nima ekanini bilishmasdi. Yerga to‘shaladigan poxoldan 
bo‘lak jihozlari ham yo‘q edi. Tozalik va pokizalik ham ularga yot edi. Hayvonlarning 
ichak-chavoqlari va oshxona chiqindilarini uylarining oldiga tashlashardi. Ulardan esa 
juda badbo‘y hidlar taralardi. Erkaklar, ayollar va bolalardan iborat katta bir oila ham 
bitta xonada yotardi. Bu xonada ko‘pincha ular bilan birga uy hayvonlari ham panoh 
topishardi. Kishilarning to‘shaklari poxol qoplama ustidan qilingan jun kigiz bo‘lardi. 
Ko‘chalarda na o‘zan, na saroy va na chiroqlar bo‘lardi». 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad