|
TURIN JARAYONI 2018
–2020 O’ZBEKISTON | 34
viloyatida sotsiologik tadqiqotlar o'tkazdi. 2019 yil dekabr oyida sotsiologik tadqiqotlar 108 ta shahar va
tumanlarda o'tkazilib, 4900 ta uy xo'jaliklari va 26 ming fuqaroni qamrab oldi
77
.
Bunday tadqiqotlarning maqsadi ish beruvchilarning bozorning hozirgi va kelajakdagi mutaxassislarga
bo'lgan ehtiyojlari to'g'risida fikrlari, shuningdek, oliy va o'rta kasb-hunar ta'limi tizimida mutaxassislarni
tayyorlash sifati to'g'risida ma'lumot olishdir. Sotsiologik tadqiqotlar natijalari A va B bloklarining tegishli
bo'limlarida keltirilgan.
O'zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi (O'zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi) yoshlar
uchun mehnat va mehnat munosabatlariga nisbatan turli xil imtiyozlar va kafolatlarni belgilaydi
78
. Shuni
ham ta'kidlash kerakki, O'zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksida 18 yoshga to'lmagan shaxslar uchun
tegishli imtiyozlar ko'zda tutilgan.
Ushbu hujjatga muvofiq, ish beruvchi mahalliy mehnat organi va boshqa organlar tomonidan belgilangan
minimal ish o'rinlari hisobidan ishlashga yuborilgan 18 yoshga to'lmagan shaxslarni yollashga majburdir.
Shu bilan birga, bunday shaxslarga qo'shimcha haq to'lanadigan ta'til, ish kunining qisqarishi,
yengillashtirilgan moliyaviy majburiyat (faqat qasddan zarar etkazilgan taqdirda), tibbiy ko'rik, shuningdek
bunday shaxslar bilan mehnat shartnomasini bekor qilish faqat mahalliy mehnat organining roziligi bilan
mumkin bo'lgan kafolatlar beriladi.
Natijada, agar 2018 yilda yoshlar (16-30 yosh) orasida ishsizlik darajasi 15,3 foizni tashkil etgan bo'lsa,
2019 yil oxirida bu ko'rsatkich 0,3 foizga pasayib, 15 foizni tashkil etdi
79
. Statistik ma'lumotlarga ko'ra,
mehnatga layoqatli yoshdan kichik ishlaydigan odamlar so'nggi 5 yil ichida ishchi kuchining 0,6 foizini
tashkil etdi
80
.
Bundan tashqari, 2018 yil 1 yanvardan boshlab birinchi marta ishga qabul qilingan bitiruvchilarning ish
haqidan olinadigan daromadlar bo'yicha yagona ijtimoiy to'lovning belgilangan stavkasining 50 foiziga,
ta'lim muassasalari o'qishni tugatgan kundan boshlab uch yildan oshmagan, ishlaganidan keyingi birinchi
yil davomida va 25 foizga - yilda ishlarining ikkinchi va uchinchi yillarida. Ushbu me'yor ish beruvchilarning
oliy va o'rta maxsus, o'quv yurtlari bitiruvchilarini ish bilan ta'minlashga qiziqishini oshiradi, shuningdek
imtiyozlardan foydalangan holda bo'shatilgan mablag'larning bitiruvchilarning kasbiy malakasini oshirish
bo'yicha tadbirlarni moliyalashtirishga yo'naltiradi
81
.
Ushbu nizom faqat 2018 yilda kuchga kirganligi sababli, ushbu ma'lumotlar bo'yicha soliq imtiyozining
zarur ma'lumotlarning etishmasligi sababli kasb-hunar kolleji bitiruvchilarining ish bilan bandlik darajasiga
ta'sirini baholashning iloji yo'q edi.
Iqtisodiyotda ishlayotgan barcha o'zbekistonliklarning 76,6 foizi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
sohasida ish olib borishini hisobga olsak, mikrofirmalar, kichik korxonalar va fermer xo'jaliklari,
ishchilarning roziligi bilan, ma'lum muddatgacha mehnat shartnomalari (muddatli mehnat shartnomalari),
shu jumladan vaqtinchalik bir martalik ishlar uchun shartnomalar tuzishga ruxsat beriladi
82
.
Yagona ijtimoiy to'lovni to'lashning afzalliklaridan foydalanish uchun shartnoma tuzish imkoniyati
yoshlarga, ya'ni. kasb-hunar ta'limi muassasalarining bitiruvchilari.
Ishsizlarni ish bilan ta'minlashga ko'maklashish
2019 yilda bandlik agentliklariga murojaat qilgan 773 ming kishiga (shundan 16-30 yoshdagi yoshlar -
218,0 ming kishi) bandlik xizmati ko'rsatildi, bu 2018 yilning shu davriga nisbatan 1,2 baravar ko'p (12-
jadval)
83
:
77
Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi ma'lumoti. https://mehnat.uz/uz/news/2019-yilda-uzbekistonning-ishsizlik-darazhasi-
qancha
78
O'zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 14-bob, 2-bo'limi 247-1-moddasiga qarang.
79
Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi ma’lumoti.
https://mehnat.uz/uz/news/2019-yilda-uzbekistonning-ishsizlik-darazhasi-
qancha
80
Davlat statistika qo
’mitasi ma’lumoti. https://stat.uz/ru/164-ofytsyalnaia-statystyka-ru/6580-rynok-truda2. Shuningdek,qarang B 1.1
81
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 27 maydagi PF-5052-sonli Farmoni. http://lex.uz/docs/3211751
82
Yaxshi mehnat tamoyillarini amalga oshirish. 18.10.2017 y. O'zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi portali.
83
O'zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligi ma'lumoti.
https://mehnat.uz/uz/news
Do'stlaringiz bilan baham: |
