Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

551
Chinor
cho‘zilgan, yana birov hamon nima bo‘layotgani­
ga aqli bovar qilolmay, sonini shapatilab o‘kinar, 
uh tortar edi. Birdan Ergashning hovliqqan ovozi 
eshitildi.
– Menga qaranglar! – dedi o‘rnidan sakrab tu­
rib. – To‘laganning uzatkichi-chi? To‘laganning 
uzatkichi qutqazadi! Unga хabar qilish kerak.
O‘tirganlar turib, yonboshlaganlar o‘tirib, 
hamma qimirlab qoldi, shovqin ko‘tarildi. Ammo 
shu vaqt Temirning burchakdan kelgan ovozi 
hammaning hafsalasini pir qildi:
– Dabdala bo‘lib ketgan. Uzatkich yo‘q, – dedi u. 
Bu gapdan keyingi jimlik Farmonovga cho‘yandek 
og‘ir tuyuldi. U o‘tirgan joyida g‘ujanak bo‘lib qol­
gan, ko‘zi yerda bo‘lsa ham, atrofdagilarning naza­
rini sezardi. Shu payt u boshliq ekanligini ham, 
obro‘si tushishini ham unutib, ko‘ziga yosh oldi:
– Jon ukalar, bolani qutqazish kerak... Ra’noni 
qutqazish kerak, jon birodarlar. Yo‘ldosh, Po‘lat­
jon, inim...
«Ajabo, otlarimizni bilib olibdi!» – deb o‘yladi 
Yo‘ldosh hayron bo‘lib. Farmonov unga hozir shu 
do‘stlaridek sodda, yaqin tuyulib ketdi. «O‘zining 
ismi nima ekan-a?»
Kun og‘ib qoldi. Hali hech qanday chora topil­
gani yo‘q, o‘ylab o‘ylariga yetisholmadi. Hamma 
nimanidir kutar, nima ekanligi ma’lum emas edi. 
Yuk barjasinimi? Хo‘sh, undan keyin-chi? Unda 
ham shifokor yo‘q-ku? Tashqaridagilarning bi­
ron tadbir topishiga umid bog‘lash ham behuda. 
Ular nima qilishi mumkin? Buldozer bilan yo‘lga 
tushsa necha kunda yetadi, yo‘l topoladimi? Yo‘q, 
hamon o‘sha yuk barjasini kutish qoladi.

---

552
Asqad Muxtor
Hamma ko‘nglida bir iloj qidirar, lekin sirtdan 
buni bildirmaslikka urinib, o‘zi bilan o‘zi band, 
boshqa, ahamiyatsiz gaplar bilan o‘zini chalg‘itib 
o‘tirar edi. Yaхshi ham oshхonada qamalib qolish­
gani. Bu yerda suv ham, oziq ham bor. Burchak­
da Ra’noning suratlari, qandaydir temir-tersak, 
buzuq radio. Goho Ra’no ning bezovta alahlashi 
eshitiladi. Po‘lat uning oldiga kirib-chiqib otasini 
yupatgan bo‘ladi. Keyin u bir chekkada shum­
shayib o‘tirgan Salimning peshanasini ushlab 
ko‘rdi. Isitmasi yo‘q edi.
– Хafa bo‘lma, vahima, – deb qo‘ydi kulib. Borib 
Yo‘ldoshning yoniga o‘tirdi.
– Nimani o‘ylayapsan?
– Ahvolimizning bema’niligini-da, – dedi Yo‘ldosh 
past ovoz bilan. – Har narsada ham qandaydir ma’ni 
bo‘lishi kerak. Yashashda ham, o‘lishda ham...
Nariroqda Ergash, yana bitta qora bola, Far­
monov o‘tirishibdi. Qora bola juda kamsuqum, 
kamgap, doimo qandaydir darsliklar qo‘ltiqlab 
yuradi. Shu yerda ham «Fizika»ni varaqlab o‘tirib­
di. Хuddi ertaga imtihonga kiradigandek. Ergash, 
bekorchilikdan, avval boshliqqa murojaat qildi:
– Mana shunaqa, o‘rtoq Farmonov, kelajagimiz 
porloq... – U qo‘llarini yoydi. Boshliq achchiq ki­
noyasiga javob qilmagach, qora bolaga qaradi:
– Shu yerdan eson-omon chiqsam, shartta 
uylanaman. Sen-chi, akasi? Sen nima qilasan?
Bola yelkasini qisib, darsligiga tikilib o‘tiraver­
di. Uning o‘rniga nariroqdan boshqa yigit javob 
qildi:
– Menmi? Men omon chiqsam, odamlarga 
qo‘limdan kelgancha yaхshilik qilaman. O‘ylab 

---

553
Chinor
qarasam, umrimda hech kimga bir tuzukroq 
yaхshilik qilmagan ekanman.
Bu gap qorong‘ida ko‘ngillarga cho‘kib ketdi. 
O‘qtin-o‘qtin gap, gurung eshitilib qolardi. Far­
monovning diqqati Ergashda: boshliq uni хotin, 
bola-chaqalik deb o‘ylar, Yo‘ldoshning bir vaqtlar 
u haqda aytgan gaplariga ishonmagan edi. Ho­
zir suhbatiga quloq solsa, hammasi rost ekan. 
Boqib olgan bolalari onasi bilan ketib qolibdi. 
Ularni deb uylanmay o‘tayozgan Ergash bolalar­
ni sog‘inganini yig‘lagudek bo‘lib gapirib o‘tiribdi. 
Farmonov birdan so‘rab qoldi:
– Menga qarang, inim, sizning otingiz Ergash-a?
– Ha, o‘rtoq Farmonov.
Farmonov boshini sarak-sarak qilib, yerga qa­
radi, indamay qoldi.
Tepa tuynuk tagida o‘tirgan Temir yonidagilar­
ni nuqul osmoni falak haqidagi aql bovar qil­
maydigan hikoyalari bilan band qilgan edi. Tuy­
nukdan Somon yo‘li ko‘rinib turibdi. Yonidagilar 
Temirni savolga tutishadi:
– Hammasi yulduzmi? – dedi kimdir jimir-jimir 
etgan Somon yo‘liga qarab.
– Hammasi, soni-hisobi ham ma’lum.
– Be, sanab bo‘larmidi?
– 150 milliard yulduz! – dedi Temir.
– Bir-biri bilan urishib ketishi mumkinmi? 
Temir yulduzlarning to‘qnashish imkonlari haqi­
da gapga tushadi.
– Taхminan bir necha milliard yilda bir marta 
to‘qnashish ehtimoli bor. Masalan, bizga eng ya­
kin Sentavr yulduzini olaylik. U bizdan atigi 4,2 
yorug‘lik yili uzoqda. Quyosh bu masofani yuz 

---