Microsoft Word kuk turklari asiri ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
37
shubhasini bir chetga qo‘yib turganda ham. Tasavvur qiling, Li frantsuzchada aytgan 
«Ular mening boshimga sumka qo‘yib qo‘yishsa ko‘rgani ko‘zim qolmaydi. Nafasim qisilib 
ketayotganga o‘xshayman. Har lahza ular meni do‘pposlab qolishlari mumkin deya 
o‘ylayman. Keyin esa muz qoplagan loyga tiqib qo‘yishadi va namlik suyak-suyagingga 
o‘tib ketgach, baqirib-chaqirib xo‘rlashadi...» Men buni shunday tarjima qilaman: 
«Hukumat kuchlari ustimizga bomba yog‘dirganda, undan himoya qilish uchun 
isyonchilar boshimiz ustiga chidab bo‘lmaydigan og‘ir sumkalarni qo‘yishga majburlar...» 
va hokazo. Bunda aytadigan so‘zlarimni taroziga solaman, Lidan nimani nazarda 
tutayotganini qayta-qayta so‘rayman... Qisqa qilib aytganda, bu mamlakatlarda shunday 
gap bor: six xam, kabob ham kuymasin... 
47
Xuddi tovlamachiga o‘xshab qolgandayman. Bu hikoyani ikki daqiqada ham aytib 
bersam bo‘lardi. Lekin bu kabi bo‘lak-bo‘lak, bayon ketidan bayon qilib yozishdan nima 
tutib turibdi meni? Bu bilan hayotimni saqlab, vaqtni cho‘zyapmanmi yo? Muzokarachi 
elchi ketib, uning o‘rni bo‘sh qoldi. Hikoyam Bilga-Xoqonning suyukli birodari Kul-Tegin 
hayotining bahosi uchun asirga olingan kishilar xususida edi. Xo‘sh, qo‘qqisdan tushgan 
tosh kabi nechun samodagi burgut misoli o‘lja uchun tashlanmasdan, faqat qanot qoqib 
aylanib yuribman? Nega sizga Bilga-Xoqonning o‘zi shohona uyida, nima qilib qo‘ygani 
haqida xavotir olib o‘tirganini aytib bermayapman? Balki u ham ayni paytda men 
tushgan ahvolda qolgandir? Yo bunga boshqa sabablar ham bormidi?
Bilga-Xoqon shohona o‘tovida ajib bir kayfiyatda o‘tirardi. Suyukli birodari Kul-
Teginnning o‘limiga mana bir oy to‘ldi, bu orada garchi g‘amu g‘ashlikdan deyarli forig‘ 
bo‘lgan bo‘lsa-da, qandaydir bo‘shliq uning o‘rnini egallab olib, yuragini nurli iplar va 
mayin og‘riqlar bilan ohista tortar va qitiqlardi. Maqbaraning qurilishi bitay deb qolgan, 
toshga o‘yib yozilgan, dunyoning to‘rt burchidan kelgan mehmonlar barcha aqlu 
zakovatni birlashtirish maqsadida kuyib pishar, lekin anglash qiyin bo‘lgan bir nima 
jangchining huvillagan va bezovta ko‘nglini qiynab turar edi. Bu jangu jadallarning 
yo‘qligi va tinchlikdan qo‘rquvmidi? Tongyuquqning ma'qullamasligi yoki o‘g‘li Shahzoda 
Yo‘llikning xitoy Ichi Lyangning jangovor san'atidan zavq olishimi? Dashtlikning kuzgi 
harakati va uning ustidagi samo va yo fursatning vaqtinchalik to‘xtab qolishimidi? Nima 
edi yo‘qsa? U maqsadsizlikni tushunishga harakat qildi, so‘zlar bo‘shliqqa to‘sqinlik 
qilolmadi, shu bois u bo‘shliqdir va hech kim uni jilovlay bilmas. 
Ha, uning barcha mehmonlari o‘z e'tiqod va ishonchlarining qaymog‘ini namoyish etish 
bilan band edi, biroq qanday tasavvur qilish mumkinki, uning yagona o‘g‘li Shahzoda 
Yo‘llik xudosiz xitoylik general Ichi Lyangning san'atiga oshufta bo‘lib qolsa. Haqiqatda 
ham bu unchalik ahamiyatga ega bo‘lmagan fakt, ya'ni bolakayning kecha-yu kunduz 
dushmanning hayvoniy o‘yinlari bilan ovora bo‘lishi boshqa narsalarning ochilishiga olib 
keldi: birdan Bilga-Xoqon hayot hech narsaga parvo qilmay davom etishini anglab yetdi. 
Garchi bir oy avval birodarining g‘amida adoyi tamom bo‘lganida, endi vaqt to‘xtab 
qoladi, kunlar nihoyasiga yetadi va hayot tugab bitadi, deya o‘ylagandi... 
Hech bunday emas... 

---

Ko‘k Turklari asiri (roman). Nouman Smaylz