Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Марказий банкнинг очиқ бозордаги операциялари. 
Марказий банк давлатнинг қимматли қоғозлари, шунингдек 

---

231
Марказий банкнинг ўзи чиқарган қарз мажбуриятларини ха
-
рид қилиши ва очиқ бозорда сотиши мумкин. Марказий банк 
ҳар қандай даражадаги бюджетларни молиявий таъминлаш 
учун очиқ бозордаги операциялардан фойдаланиши, шунинг
-
дек, давлат қимматли қоғозлари бирламчи жойлаштирилган
-
да уларни сотиб олиши мумкин эмас. Очиқ бозордаги опера
-
циялар лимитини бошқарув тасдиқлайди.
Марказий банкнинг пул белгиларини чиқаришдаги 
ваколатлари. Марказий банк Ўзбекистон Республика
-
си ҳудудида қонуний тўлов воситаси сифатида банкнот
-
лар ва тангалар кўринишидаги пул белгиларини муомалага 
чиқаришда мутлақ ҳуқуққа эга. Уларни қалбакилаштириш ва 
ноқонуний тарзда тайёрлаш қонун ҳужжатларига мувофиқ 
жавобгарликка сабаб бўлади. Муомалада бўлган банкнот
-
лар ва тангалар Марказий банкнинг қатъий мажбуриятла
-
ри ҳисобланади ва унинг жамики активлари билан таъмин
-
ланади. Марказий банк йўқ қилиб юборилган, йўқотилган, 
қалбаки, ясама ва қонуний кучини йўқотган банкнотлар ва 
тангаларнинг ўрнини қопламайди. Марказий банк банкнот
-
лар ва тангаларнинг намуналарини, шунингдек, уларнинг ди
-
зайнини Олий Мажлис Сенатининг Кенгаши билан келиш
-
ган ҳолда тасдиқлайди. Банкнот ва тангаларнинг дизайни 
Марказий банкнинг мулки ҳисобланади. Марказий банк янги 
намуналардаги банкнот ва тангалар муомалага чиқарилиши 
тўғрисидаги ахборотни, шунингдек, уларнинг тавсифини 
оммавий ахборот воситаларида эълон қилади. Марказий 
банк ва у ваколат берган банклар талабга кўра бир номинал 
қийматдаги банкнот ва тангаларни бошқасига ҳеч қандай тў
-
ловсиз ёки воситачилик ҳақисиз айирбошлаб беради. Марка
-
зий банк банкнотлар босилиши ва тангалар зарб қилиниши, 
муомалага чиқарилмаган пул белгилари сақланишини, 
шунингдек босма қолиплар ва бўёқлар сақланиши ҳамда 
йўқ қилинишини таъминлайди, нақд пулларни сақлаш, та
-
шиш ва инкассо қилиш, шунингдек уларни йўқ қилиб юбо
-
риш қоидаларини белгилайди. Марказий банк муомалага 

---

232
чиқарган банкнот ва тангалар Ўзбекистон Республикаси
-
нинг бутун ҳудудида тўловларнинг барча турларида ёзилган 
қиймати бўйича қабул қилиниши, шунингдек, ҳисобвараққа, 
омонатга ўтказиш ва жўнатма сифатида ўтказиш учун қабул 
қилиниши мажбурийдир. Тўловлар Ўзбекистон Респуб-
ликаси ҳудудида нақд пул билан ёки нақд пулсиз ҳисоб-
китоблар кўринишида амалга оширилади. Нақд пулсиз 
ҳисоб-китоблар Ўзбекистон Республикаси ҳудудида банклар 
орқали амалга оширилади. Марказий банк нақд пулсиз ҳисоб 
– китоблар шакллари ва қоидаларини белгилайди. Марка
-
зий банк юридик шахсларнинг касса операцияларини амалга 
ошириш тартибини белгилайди. Нақд пул маблағларини му
-
омалага чиқариш ва қайтариб олишни фақат Марказий банк 
амалга оширади.