Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Мамлакатнинг экспорт салoҳияти 
– 
муайян мамла
-
катнинг ўзида мавжуд бўлган ёки ишлаб чиқарилаётган ре
-
сурслари, маҳсулотларини экспортга чиқариш имконияти, 
қобилияти.
Мануфактура – оддий кооперацияга уюшган иш
-
лаб чиқарувчилар ўртасида меҳнат тақсимотининг жорий 
қилиниши. Мануфактура қўл меҳнатига ва оддий меҳнат 
қуролларига асосланади.
Маржа – валюта харидори ва сотувчиси курслари ўрта
-
сидаги фарқ. 
Маржа 
– банк, биржа савдо ва суғурта жараё
-
нида ставка фоизлари, қимматбақо қоғоз курслари, товарлар 
баҳоси ўртасидаги фарқлар ва бошқа кўрсаткичларни англа
-
тиш учун қўлланиладиган термин. Масалан, банк термино
-
логиясида маржа жалб қилинаётган ва берилаётган қарзлар 
суммасини турли хил тоифадаги қарз олувчиларга берилаёт
-
ган кредит ставкаси ва ҳоказони билдиради. Маржа биржа 
савдосида ҳисоб-китоб ишларини амалга оширувчининг бро
-
керга ёки брокернинг мижозларга қайд қилинган фъючерли 
битимлар қийматидаги ноқулай ўзгаришларни қоплаш учун 
берилади.
Маржинал (қўшилган) фойда – сотиш нархи ва ўзга
-
рувчан харажатлар йиғиндилари орасидаги фарқ.
“Маржинализм” – XIX асрнинг иккинчи ярмидан бош
-
лаб илмий-назарий оқим сифатида вужудга келиб, шакл
-
лана бошлади. У инглизча сўздан олинган бўлиб, кейинги, 

---

226
қўшилган деган маънони беради. Унинг асосчилари Авс
-
трия иқтисодий мактабининг намоёндалари (Карл Менгер, 
Фридрих фон Визер, Бем Баверек ва бошқалар) бўлиб, улар 
томонидан кейинги қўшилган товар нафлилигининг, меҳнат 
ёки ресурс унумдорлигининг пасайиб бориш қонуни де
-
ган назариялар ишлаб чиқилди. 
Маржинализм
 XIX асрнинг 
70-йиллари Жевонс, Менгер, Вальраслар томонидан очил-
ган иқтисодиётнинг методологик принципларидан бири, 
иқтисодий ҳодисаларни таҳлил этишда энг чекка кўрсаткич
-
ларга суянади. Истеъмолни ишлаб чиқаришдан устун қўяди. 
Қийматнинг меҳнат назарияси инкор этилади. Австрия мак
-
таби вакиллари томонидан қўлланилган. XIX асрнинг ўр
-
таларида француз иқтисодчиси Курно (1821–1877), немис 
иқтисодчилари Тюнен (1783–1850), Госсен (1810–1858) 
биринчи бўлиб маржинал таҳлилни иқтисодий назарияга 
жорий этишга уринган. Унинг категориялари: қиммат, энг 
юқори, чегараланган наф, ноёблик, ишлаб чиқаришнинг энг 
юқори унумдорлиги ва бошқалар. Бу оқим иқтисодий фан
-
да янги йўналиш неоклассик, яъни янги классик деб ном 
олди. Бу назариянинг йирик намоёндаларидан бири А. Мар
-
шалл бўлиб, у иқтисодий жараёнларнинг узвий боғланиши 
ва унинг нисбатларини ишлаб чиқишга ҳаракат қилди, бо
-
зор мувозанатини ва баҳосини аниқловчи омиллар талаб ва 
таклифдан иборат деб қаради. Бу назарий йўналишнинг на
-
моёндаларидан бири Швейцария иқтисодчиси Леон Валь
-
рас бўлиб, у умумий иқтисодий мувозанат моделини ишлаб 
чиқишга ҳаракат қилди.
Маржин – кема ташиш учун қабул қилган юкнинг 
энг кам миқдори билан кемани кирага олувчидан талаб 
қилинадиган денгиз транспорти ҳужжатларида кўзда тутил-
ган миқдорда ташиш мумкин бўлган юк ўртасидаги фарқ.