A ashirov, sh. Atadjanov

Etniklik va mazkur muammoning zamona\iy fandagi talqini.
XX asrning 60-yillariga kelib G ‘arbdagi ijtimoiy-gumanitar fanlar 
sohasiga, aniqrog‘i ijtimoiy (madaniy) antropologiyaga ingliz 
tilidan yangi 
«ethicitu» — etniklik
iborasi kirib kelgan. Aslida 
mazkur ibora fanda birm uncha oldinroq yaratilgan b o iish ig a 
qaram ay keng ilmiy iste’molga kirmaganligi bois 1975-yilda 
tadqiqotchi olimlar N. Gleyzer va D. Moynixan o ‘z tadqiqotlarida 
«etniklik»ni «yangi tushuncha» sifatida qoilaganlar1.
Etniklik
etnik guruhning farqli xususiyati, o ‘zlikni anglatuvchi 
o'ziga xos kategoriya sifatida qo ‘llanilsa-da, lekin mutaxassislar 
m azkur iboraning asl m azm uni borasida hanuzgacha yakdil
' Glaser N ., M oynichan D.P. Intiroduction / / Ethpicity: T heory and
Experience /E d .b u N . Glaser, D .P.M oynichan. Cambrige,— 1975.— P. l .

---

um um iy xulosaga keimaganlar. M. Benksning yozishicha, «ko‘p 
villar mobaynida «etniklik» antropologiya va sotsiologiyaning asosiy 
tushunchalaridan biri bo'lishiga qaramav, fanda q o ‘llanilishiga 
ko‘ra boshqa tushunchalarga nisbatan m a’no jihatdan birm uncha 
bahsli tushuncha hisoblangan». Qolaversa, rus faylasuf-naza- 
riyotchi olim i S.Ye. Ribakov t a ’k id lag an id ek , «etnos»siz 
«etniklik»ni va o ‘z navbatida «etniklik»ni anglamay turib «etnos»ni 
izohlash mushkul1. Umuman olganda, etniklik avvalo, zamonaviy 
jamiyatlarning polietnik xususiyatiga qaratilgan.
Etniklik
deganda G ‘arb olimlari etnik guruhlarning madaniy 
xususiyatlari yig‘indisini tushunadilar. Etniklikni tadqiq qilishda 
norvegiyalik olim Fredrik Bart xizmatlari alohida ahamivatga molik. 
IJ birinchilardan bo'lib etniklikni keng ilmiy asosda tahlil qilishga 
uringan Bart «etnik guruhga tegishli bo‘lgan tavsifni etnik hudud 
(chegara) tashqarisidagi madaniy material yig‘indisiga kiritib 
bo'lmaydi. Etnik guruhlar (yoki etnoslar) avvalo ushbu guruh 
a ’zolarining o ‘zlari muhim deb hisoblagan xususiyatlar orqali 
aniqlanadi va bu xususiyatlar o ‘z navbatida etnik o'zlikni anglashda 
asos bo‘ladi»—degan fikrni bayon etgan2. N .N . Mikluxo Maklay 
nomli Etnologiya va antropologiya instituti direktori V. Tishkov 
etniklik muammosini «an’anaviy madaniy tiplar» klassifikatsiyasi 
sifatida tahlil qilinishiga keskin qarshi chiqib, etniklikni «madaniy 
gibridlik» shaklida talqin qilgan. Uning fikricha, m uam m oning 
bunday tarzda hal qilinishi «insonni etniklikda emas, balki 
insondagi etniklikni tadqiq qilish» im konini beradi3. Etniklikni 
konstruktivistik yo‘nalishda tadqiq qiluvchi olim lar fikricha, 
etniklik — m adaniy xarakter m ajm uasiga asoslanadi, y a’ni 
qaysidir etnik guruh, garchi boshqa etnik guruhlardan qondosh- 
urug‘chilik jihatdan farqlanadi. A m m o, etniklikda qondosh 
urug'chilik yoki boshqa obyektiv m ezonlardan ko‘ra madaniy 
munosabatlar muhim rol o ‘ynaydi. U inum an olganda,