Maxsus qism jamoat xavfsizligi va jamoat tartibiga qarshi jinoyatlar. Harbiy xizmatni o

Zarar keltiruvchi dasturlarni yaratish, 
xuddi shuningdek,
 maxsus 
virus dasturlarini ishlab chiqish 
dasturiy algoritmini yozishni, ya’ni 
mantiqiy ko‘rsatmalar ketma-ketligini va keyinchalik uni EHM mashina 
tiliga o‘tkazishni nazarda tutadi.
Umuman olganda, har qanday kompyuter dasturini yaratish algoritm-
ni yozish tilini tanlash, keyinchalik EHM mashina tiliga o‘tkazish, dasturni 
rostlash va saqlab qo‘yishni o‘z ichiga oluvchi izchil faoliyatdir. Zarar 
keltiruvchi dasturlarni yaratish vazifasi qo‘yilganda bu harakatlar jinoyat 
qonuniga binoan jazoga loyiq deb topilishi mumkin.
Mavjud dasturlarga o‘zgartirishlar kiritish
– bu bezarar bo‘lgan 
dasturni unga virus kiritish orqali (uning algoritmini o‘zgartirish, uning 
ayrim qismlarini olib tashlash yoki to‘ldirish, ularni boshqa qismlar bilan 
almashtirish yo‘li bilan) modifikatsiyalashtirish bo‘lib, buning natijasida 
dastur yangi funksiyalarni orttiradi va kompyuter tizimida saqlanayotgan 
260 

---

yoki uzatilayotgan axborot ruxsatsiz yo‘q qilib yuborilishi, to‘sib 
qo‘yilishi, modifikatsiyalashtirilishi, undan nusxa ko‘chirilishi yoki u 
qo‘lga kiritilishiga olib kelishga qodir bo‘ladi.
(«Axborotni yo‘q qilib yuborish», «axborotning to‘sib qo‘yilishi», 
«axborotni modifikatsiyalashtirish», «axborotdan nusxa ko‘chirish» va 
«axborotni qo‘lga kiritish» tushunchalarining mazmuni haqida ushbu 
bobda ko‘rib chiqilgan oldingi moddalar tahliliga qarang.) 
Zarar keltiruvchi dastur yoki maxsus virus dasturidan foydala-
nish 
deganda, O‘zbekiston Respublikasining «Elektron hisoblash mashina-
lari uchun yaratilgan dasturlar va ma’lumotlar bazalarining huquqiy 
himoyasi to‘g’risida»gi Qonuni 1-moddasining qoidalarini hisobga 
olganda, quyidagilar tushunilishi lozim: 
– tegishli dasturni bosib chiqarish, ya’ni uning nusxalarini no-
muayyan doiradagi shaxslarga berish (shu jumladan, EHM xotirasida 
yozib qo‘yish va bosma matnni chiqarish yo‘li bilan); 
– undan nusxa olish, ya’ni dasturning bir yoki bir necha nusxalarini 
har qanday moddiy shaklda tayyorlash, shuningdek, ularni EHM xotirasida 
yozib qo‘yish; 
– tarqatish; 
– dasturni xo‘jalik muomalasiga (jumladan, modifikatsiyalashtirilgan 
shaklda) kiritish yuzasidan boshqa harakatlarni amalga oshirish. Bunda 
bosib chiqarilgan tegishli dastur haqidagi xabarlarni ommaviy axborot 
vositalarida e’lon qilish zarar keltiruvchi yoki maxsus virus dasturidan 
foydalanish deb e’tirof etilmaydi. 
Shuni aytib o‘tish lozimki, ayrim hollarda zarar keltiruvchi 
dasturlardan ruxsat bilan foydalaniladi, ya’ni bunda tegishli zarar kelti-
ruvchi dasturning qo‘llanilishini axborot resursining mulkdori yoki boshqa 
qonuniy egasi ma’qullaydi (yangi dasturiy ta’minotni ishlab chiqishda, 
virusga qarshi vositalarni yaratish borasidagi tadqiqot ishlarini o‘tkazishda 
va sh.k.).