«Ўзбекистон темир йўллари» датк

 

 

2.10-rasm. Bir taraflama suv 

qochirgichli, uzunligi 16,5 m bo’lgan 

oraliq qurilma blokining ko’ndalang 

kesimi (to’sinning izolyatsiyasiz 

massasi 46,3 t) 

 

 

2.2. Ko’priklarning oldindan zo’riqtirilgan temirbeton 

konstruksiyalari 

 

  Betonda  yoriq  paydo  bo’lishining  oldini  olish  uchun  uni  cho’zilgan 

armatura yordamida siqiladi. 

Тayyorlash jarayonida sun’iy ravishda (oldindan) 

betonda siqilish va armaturada cho’zilish kuchlanishlari uyg’otilgan temirbeton 

konstruksiyalari oldindan zo’riqitirilgan konstruksiyalar  deb ataladi.  

Oldindan 

zo’riqtirilgan 

konstruksiyalarning 

afzalligi 

ularning 

yoriqbardoshliligi  va  bikirligi  yuqori  darajada  ekanligidadir.  Ana  shu  xossa 

tufayli  o’ta  mustahkam  po’lat  va  betondan  foydalanish  imkoniyati  tug’iladi, 

buning  natijasida  oddiy  armatura  temirbetondagiga  nisbatan  30...70%  kamroq 

bo’ladi.  Ayni  paytda  beton  sarfi  ham  kamayib,  konstruksiya  vazni 

yengillashadi.  Oldindan  zo’riqtirilgan  konstruksiyalarda  B20...B60  sinfli  beton 

---

 

31 

va  o’ta  mustahkam  armatura  ishlatiladi.  O’ta  mustahkam  materiallarning 

qo’llanilishi temirbeton konstruksiyasining ko’ndalang kesimlarini kichraytirish 

imkonini  beradi;  bu  esa  konstruksiya  narxini  kamaytiradi,  chunki  beton  bilan 

armaturaning  narxi  mustahkamlikka  nisbatan  sekinroq  ortadi.  Oldindan 

zo’riqtirilgan  temirbeton  konstruksiyalari  o’zining  zanglashga  qarshi  o’ta 

turg’unligi,  ko’pga  chidamliligi  va  bardoshliligi  bilan  farq  qiladi. 

Konstruksiyalrni  oldindan  zo’riqtirilishi  oraliq  (prolet)larni  kattalashtiradi, 

kesimlarni  kichiklashtirish  evaziga  ulardan  samarali  foydalanish  doirasini 

kengaytiradi. 

Betonda 

cho’zuvchi 

kuchlanishlar 

paydo 

bo’ladigan 

konstruksiyalarda  (egiluvchi  elementlar,  quvurlar,  rezervuarlar,  minoralar  va 

h.k.) oldindan zo’riqtirilgan temirbetondan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 

Oldindan  zo’riqitirilgan  konstruksiyalarni  tayyorlash  uchun  ko’p  mehnat 

sarflanadi,  maxsus  uskunalar  hamda  yuqori  malakali  ishchilar  talab  etiladi; 

bular uning kamchiligi hisoblanadi.  

  Oldindan  zo’riqish  hosil  qilishning  usullari.  Oldindan  zo’riqtirilgan 

konstruksiyalarni  tayyorlash  jarayonida  armaturani  beton  yotqizishdan  ilgari 

tirgaklariga tirab yoki beton qotgandan keyin betonning o’ziga tirab taranglash 

mumkin  (2.11-rasm).  Ba’zi  hollarda  taranglash  ishlari  bevosita  qurilish 

maydonchasining  o’zida  amalga  oshiriladi.  Bunga  katta  oraliqli  va  yirik  

o’lchamli konstruksiyalar,  ularning  alohida  bo’laklari  zavodlarda tayyorlanib,  

 

 

2.11-rasm. Oldindan zo’riqtirilgan 

temirbeton qonstruksiyalarni 

tayyorlashning asosiy usullari:  

a  –  armaturani tirgaklarga tirab 

taranglash; b  –  armaturani betonga 

qadab taranglash;  

I  –  armaturani taranglash va 

elementni betonlash;  

II, IV  –  tayyor elementlar;  

III  –  element armaturasining 

cho’zilishdan  oldingi qo’rinishi;  

1 – tirgak, 2 – domkrat;  

3 – anker 

qurilish maydonchasida yig’iladigan temirbeton konstruksiyalar misol 

bo’la oladi. Bunday hollarda konstruksiyaning o’zi tirgak vazifasini o’taydi, 

betonni yotqizish jarayonida konstruksiyada armatura uchun tuynuk yoki  o’yiq 

qoldirilgan  bo’ladi.  Тuynuklar  beton  qotishi  jarayonida  sug’urib    olinadigan 

rezina shlanglar yoki po’lat quvurlar yordamida hosil  qilinadi yoki maxsus 

tayyorlangan sirti g’adir-budur po’lat quvurlar beton ichida qoldiriladi. Beton  

yetarli mustahkamlikka erishgach, tuynuk  yoki o’yiqdan o’tkazilgan armatura 

tarang tortiladi va uchlari mahkamlanadi (ankerlanadi). Keyin armatura bilan 

beton orasidagi yopishuvni ta’minlash va armaturani zanglashdan asrash 

---

 

32 

maqsadida tuynukka 0,5...0,6 MPa   bosim ostida sement qorishma xaydaladi. 

Betonning uzatish mustahkamligi R