O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

«Turkestanskiye vedomosti»
gazetasining o`zbekcha va qozoqcha ilovalari 1883 yilda 
«Turkiston viloyatining gazeti» nomi ostida mustaqil chiqarila boshladi. 1898 yilda 
Toshkentda «Russkiy Turkestan», 1904 yildan boshlab Samarqandda «Samarqand» 
gazetalarini chiqarish yo`lga qo`yildi. 
1905 yildagi inqilobiy ta`sirida
«Russkiy Turkestan»
va
«Samarqand» 
gazetalarining 
rahbarligi bolsheviklar qo`liga o`tib ketdi. Podsho hukumati bu gazetalar faoliyatini taqiqlab 
qo`ygach ular o`z nomlarini o`zgartirib : 
«Turkiston», «Vperyod» «Russkiy Turkistan»), 
«Zaravshan», «Novoy Samarqand», «Russkiy Samarqand» («Samarqand»)
nomlari ostida 
chiqarila boshladi. 1906 yilga kelib bu gazyetalarni chop etish umuman taqiqlab qo`yiladi. 
XX asrning boshlariga kelib mahalliy milliy matbuotni yo`lga qo`yish borasidagi sayi 
harakatlar ijobiy yakunlandi. 1906 yilda Toshkentda birinchi marta o`zbek tilida «Taraqqiy» 
gazetasi chiqarildi. Bu o`zbek milliy matbuotining ilk debochasi sifatida tarixga kirdi. 
Shundan so`ng birin-ketin bamisoli qo`ziqorindek yangi-yangi matbuot organlari vujudga 
kela boshladi. 
1
Qosimovа O. O’zbekistondа kutubxonаchilik tarixi.T., «O’qituvchi», 1992.

---

238 
Rus demokratlari va jadidlar 1916 yil 1 iyuldan Andijonda «Turkestanskiy golos» 
gazetasini chiqara boshlaydilar. 
Adabiyot.
XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlarida mustamlaka Turkistonda 
har qanday og`ir muhit sharoitida bo`lsada ijtimoiy fan sohasida va badiiy ijodda qalam 
tebratgan, o`z xalqining dardu-hasrati bilan kuyib yongan va uning kelajak istiqboliga so`zsiz 
ishongan dono mutafakkir va yozuvchi shoirlar bo`ladi. Bu davrda tarix, badiiy ijod 
bobidaasarlar yozgan adiblarning aksariyati mahalliy boylar, amaldor to`ralarning o`tkazgan 
zulmkorlik siyosatlaridan to`yib ado bo`lgan va Turkistonni o`z mustamlakasigaaylantirgan 
chor ma`murlaridan umid va najot kutgan xalq ommasining intilishlari, ezgu niyatlarini 
tarannum etdi. Ammo ular intilgan narsa quruq, amalga oshmaydigan orzu sarob edi. Shunday 
bo`ldi ham, xalq orasidan yetishib chiqqan ijodkor farzandlar tez orada buni tushinib yeta 
boshlaydilar, hayot maktabi tobora ularning ko`zini moshdek osha boradi.