Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bosh miya.
A - m iyaning o 'n g varmi (ichki tomondan. ko'rinishi); В - m iyaning 
pastki yuzasi;
1 
- orqa m iyaning yuqori qismi; 2 - uzunchoq miya; 3 - ko'p rik; 
4 - m iyacha; 5 - o 'rta miya; 6 - to i t d o'nglik; 
7 
- oraliq miya; 
8 
- katta 
yarim sharlar p o ' t l o g i ; 9 - o ‘ng va chap yarim sharlarni b o g i o v c h i qa- 
doqli tana: 10 - k o 'ris h nervlarining kesishgan oyi; 11 - hid bilish pi- 
y o zch alari.
Uzunchoq miyaning yadrolari shakllanishni, o'sishning homi- 
lalik davridayoq boshlaydilar va tu g ilis h davriga kelib, asosan, 
shakllanib b o ia d i. Yetti yoshda uzunchoq miyaning yadrolarini 
yetilishi, asosan. tugaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Miyacha.
Uzunchoq miya va ko'prikdan keyin m iyacha joylash­
gan b o ia d i. M iyacha ikkita yarim sharlardan iborat b o iib . chuval- 
chang shaklida birikkan b o ia d i. M iyachaning kulrang moddasi 
uning p o 'stlo g 'i shaklida ustki yuza qismida yotadi. Bu po'stloq- 
ning qalinligi 1-2.5 mm miyachaning yuzasi k o 'p sonli egatlar bi­
lan g'adir-budur uyma-chuqurliklar ko'rinishida b o ia d i. M iyacha 
po'stlo g 'in in g ostida oq modda joylashgan va uning ichida esa kul­
rang moddaning to 'rtta yadrosi joylashadi.
Oq moddaning tolalari, m iyachaning o'zini turli qismlarini 
orasidagi bog ian ish larn i ta in in etadi ham da pastki, o ila n g i va 
yuqorigi miyacha oyoqchalarini hosil qiladi va miyachani m iya­
ning boshqa b o iim la ri bilan b o g iay d i.
M iyachaga gavda harakatlanayotgan paytda qo 'zg'atiladigan 
barcha retseptorlardan im pulslar keladi. Miyacha murakkab harakat 
aktlarini koordinatsiyalashda ishtirok etadi. Miyacha bilan bosh 
miya katta yarim sharlari p o'stlog'ining ikki tom onlam a aloqasi har 
xil harakatlarning bajarilishiga ta'sir ko'rsatish imkonini beradi.
Bosh miya katta yarim sharlari miyacha orqali skelet muskullari 
tonusini (taqsimlaydi va qayta taqsimlaydi) boshqaradi va ularning 
qisqarishini koordinatsiyalaydi. Odamlarda miyachaning funksiya­
si buzilganida yoki olib tashlanganida m uskullar tonusini boshqari­
lishi buziladi: qo 'l va oyoqlar harakati keskin, koordinatsiyalash- 
magan. telbalarcha harakat, q o i-o y o q lar va bosh tinim siz qaltirav- 
di va tebranadi. L. A. Orbeli ishlari bilan vegetativ funksiyalam ing 
bajari 1 ishida (yurak-tom irlar tizim faoliyatida. nafas, ovqat hazmi, 
term oregulatsiya) m iyachaning ishtiroki har tom onlam a ko'rsatib 
berildi.
Yangi tug'ilgan bolalarda miyacha yaxshi rivojlanm agan. lekin 
miyacha nerviari yarim sharlarnikidan yaxshi rivojlangan bo'ladi. 
Hayotning birinchi yilida miy acha jadal o'sadi. K.eyinchalik uning 
o 'sish tempi susayadi, 15 yoshli bolalarda miyacha voyaga yetgan 
odamlardagi o ic h am g a yetadi.