Fiziologiyasi va gigiyenasi

0 ‘quv xonalariningyoritilishiga qo‘yi!gan gigiyenik talablar
K o'zning ko'rish qobiliyatini m e'yorida saqlash va keksalik 
davrida ham yaxshi ko'rish uchun ko'zga z o 'r kelmaydigan qulay 
sharoit yaratish zarur.
Bolalar va o'sm irlarning o'q ish va boshqa ishlar bilan shug'ul- 
lanadigan joylari, tik tushadigan yoki m e'yorida aks etuvchi quyosh 
nurlari (tabiiy yorug'lik) bilan yetarlicha yoritiladi. Ish о ‘mining 
tabiiy yorug'lik bilan n ech o g ii yoritilishi, o'q uv binosining joyla- 
nishiga, qo'shni binolargacha bo'lgan masofaning katta-kichikligi- 
ga, tabiiy yoritilganlik koeffitsiventi bilan yorug'lik koeffitsiyenti- 
ga bog'liq. O 'quv binosi gorizontga nisbatan to 'g 'ri joylashganda 
to 'rt iqlim mintaqasida bino derazalari janubga. janubi-sharqqa qa- 
ratib qurilsa maqsadga muvofiq bo’ladi. Shunda yorug'lik bolaning 
chap tom onidan tushadigan b o ia d i.
lo 
tug'lik koeffitsiyenti
(YoK) - oyna qoplangan derazalar yu- 
zasining, pol yuzasiga nisbatidir. Sinf xonalari va ustaxonalarda
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

YoK kam ida 1 : 4 ni tashkil qilishi kerak. K oridor-rekreasivalar va 
jism oniy tarbiya zalida u 1 : 5-1 : 6 gacha kamaytirilishi mumkin; 
yordamchi xonalar uchun 1 : 8 va zinapovalar uchun 1 : 12 teng. 
Sinf xonalari va boshqa xonalarning tabiiy v o ru g iik bilan yoritil- 
ganligi derazalarning shakliga. pastki va ustki chetlarining baland- 
ligiga bog'liq va hokazo. Deraza tokchasining poldan balandligi 
80 sm. derazalar oralig'i 50 sm b o iish i kerak.
Ustki qismi dumaloq qilib ishlangan derazalar. v o ru g iik bir to- 
mondan tushadigan b o is a , deraza ustki cheti balandligining xona 
ichi (eni)ga nisbatini buzadi, bu nisbat 1 : 2 ni tashkil qilishi ke­
rak. Buning m a'nosi shuki, xonaning eni derazaning yorug'lik tu ­
shadigan ustki chekkasidan polgacha b o ig a n balandligidan yuqori 
b o im aslig i zarur. Modomiki shunday ekan. derazaning ustki che­
ti n e c h o g iik baland b o is a . sinf xonasiga tik tushadigan nurlarni 
ko'lam i shuncha kengroq b o ia d i va osmonning shuncha kattaroq 
qismi derazadan ko'rinib turadi. Bu holda derazadan hisoblaganda 
uchinchi qatordagi partalar yaxshiroq > oiitiladi.
Quyosh nurlari ko'zni qam ashtirm aydigan va xonalarni qizdirib 
yuborm aydigan b o iish i uchun oftobdan pana qiladigan soyabonlar 
va boshqa hitnoya qurilmalari bilan jihozlanishi zarur.
O ’quv xonalarining yoritilganligi va qaytgan nurlarning ko'zni 
qam ashtiruvchi ta'siridan saqlash. shift va devorlarning ichki par- 
dozi bilan b o 'v o g 'ig a bog'liq. Shift oq. devorlar esa ochiq rangli 
bo'yoqlar bilan bo'yalgani maqsadga muvofiqdir.
M aktab xonalarining yoritilganligiga jihozlar (partalar. sinf 
doskasi)ning rangi ta ’sir qiladi. Shu m unosabat bilan partalar och 
rangli bo'yoqlarga bo'yaladi. Sinf doskalari jig ar rang yoki to 'q
yashil rang linoleum yoki plastm assa bilan qoplanadi. T o'q yashil 
rangli doskalarga sariq b o 'r bilan. boshqa hollarda esa oq b o 'r bilan 
vozgan m a'qulroq.
S inf derazalarining peshtaxtalariga tig 'iz yoki baland bo'yli xo- 
naki gullar qo'yilsa. derazalarning oynasi iflos bo'lib ketsa. dera­
za va eshiklarga pardalar osilgan b o is a , tabiiy v o ru g iik kam tu­
shadi. Deraza oynalari. ultrabinafsha nurlarning 90 % tutib qoladi,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

iflos oyna esa ulami mutloqo o'tkazm aydi. Shuning uchun deraza 
oynalarini har oyda 1-3 marta yuvish tavsiya etiladi.