Istiqlol avlodi

Katta yo‘qotishning og‘irlashishi 
Ko‘pchilik insonlar ham jarohat, ham yaqin insonlarni yo‘qotish hissini boshidan 
o‘tkazgan. Mazkur insonlar g‘amni boshqalardan ko‘ra qattiqroq his qiladi. Inson o‘lim 
bilan bog‘liq holatni doimiy ko‘z oldiga keltirishi mumkin.
Bu yo‘qotishni og‘irlashtirishi mumkin. Bu holat, oddiy qayg‘urishga xalaqit 
berishi mumkin. Shu bilan birga, aynan normal g‘am chekish kimnidir yoki nimadir 
yo‘qotishni qabul qilishga va ko‘nikishga yordam beradi. Yo‘qotishdan keyingi 
kuchaygan g‘am kechish odatiy pozitiv faoliyatdan yoki munosabatdan ular yo‘qotishni 
eslatishi mumkinligi sababidan ulardan voz kechish bilan ifodalanadi.
Shuning uchun kuchaygan g‘am chekish bolaning va kattalarning odatiy hayot 
faoliyatiga va tabiiy rivojlanishiga to‘sqinlik qilishi mumkin.
Turg‘unlik 
Turg‘unlik ruhiy jarohatdan keyingi stressdan farq qiladi va quyidagi 
tavakkalchiliklarga ega: doimiy tushkunlik yoki g‘azab kayfiyat, ishtaha yo‘qolishi, 
diqqatni jamlashda qiyinchiliklar, odatiy faoliyatga qiziqishning yo‘qolishi, 

---

55 
xolsizlanish, kerak bo‘lmaslik tuyg‘usi yoki ishonchsizlik, shuningdek gohida o‘zini 
o‘ldirish haqida xayollar bilan ifodalanadi. 
 
Kasallikning jismoniy alomatlari 
Yuqorida keltirilgan psixologik jarohatlarga ega insonlar, kasallikning jismoniy 
alomatlarini sezishi mumkin, hatto bu kasallik bo‘lmasa ham.
Bu bosh og‘rishi, oshqozon og‘rishi, shiddatli yurak urishi, ko‘krakdagi og‘riq, 
ishtaha va ichak yo‘llari muammosi bilan ifodalanadi. Jismoniy alomatlar asosan 
jarohatdan keyingi reaksiyalar, g‘am chekishda va turg‘unlikda kuzatiladi. 
JAROHATLOVCHI VOQEALARNING TA’SIRI VA OQIBATI 
Ruhiy jarohatdan keyingi stress, qayg‘u va tushkunlikning namoyon bo‘lishi juda 
kuchli va normal hayotga kechirishga xalaqit beradi. Eng keng tarqalgan misollar.
Hardam xayol xotiralarni boshqalarga tushuntirib bo‘lmaydigan diqqat 
markazida va e’tiborida bo‘lish uni buzilishlarni keltirib chiqarishi mumkin va shu bilan
unga o‘qishda, maktabda yoki ishda muloqot qilishiga salbiy ta’sir qiladi. 
O‘tmishni eslatuvchi hamma narsadan uzoqlashishga urinishlar o‘smirlarga 
yangi faoliyat va qiziqishlarni topishda va kelajakni rejalashtirishda to‘sqinlik qiladi. 
Jarohatning va og‘riqli ta’sirlari, xotiralari oila va do‘stlar bilan normal aloqani 
jiddiy ravishda buzadi. Agar oila a’zolari jarohatlardan birgalikda omon qolishgan 
bo‘lsa, jarohatli o‘tmish ularni orasiga muammoni keltirib chiqaradi. 
Uyqu, fikrni jamlash, diqqatni jamlay olmaslik va muammolari ta’lim olishga va 
kasbiy faoliyatga salbiy ta’sir qiladi. 
Emotsional tushkunlik va begonalashganini his qilish alkogol va giyohvand 
moddalarni iste’mol qilishga olib kelishi mumkin. Ba’zi odamlar sarguzasht va xavfli 

---

56 
ishlarga shoshilishadi. O‘smirlar o‘z do‘stlariga juda ko‘p ishonishlari, ota-onalaridan 
yuz o‘girishlari va ular bilan nima qilmoqchi ekanini va nima qilishlari, tanlashlari 
haqida maslahatlashmasliklari mumkin. Ular tez-tez xatti-harakatlarga mos kelmaydilar, 
xotiralarini eslatadigan har bir narsaga o‘ta tajovuzkor munosabatda bo‘lishadi. 
Depressiya maktabda va ishda sust ishlashga, ijtimoiy chetlanishga, odatiy 
faoliyatga bo‘lgan qiziqishni yo‘qotishga, alkogol va giyohvand moddalarni iste’mol 
qilishga, nazoratsiz hissiy xatti-harakatlarga va yanada jiddiy holatlarda o‘z joniga qasd 
qilishga urinishlarga olib keladi. 
Og‘irlikdan azob chekish, motam tutish va eslashga qodir emasligiga olib keladi. 
Bunday holda, odamlar shunga o‘xshash taqdirni yoki yaqinlarini to‘satdan yo‘qotish 
qo‘rquvidan azob chekishadi, yangi munosabatlarni o‘rnatishda jiddiy qiyinchiliklarga 
duch kelishadi. O‘smirlar ota-onalar va kattalar tomonidan haddan tashqari o‘ziga 
ishonch va mustaqillik, yoki aksincha, qaramlik bilan yo‘qotishlarga munosabat 
bildirishlari mumkin. 
Bu ta’sirlanishlarni qanday kuchaytiradi? Vaqt o‘tib ham boshdan kechirgan ruhiy 
jarohatlarni eslatuvchi odamlar, joylar, alomatlar , hidlar, ichki xotiralar bilan duch 
kelishda davom etishadi . Bu stressli tasvirlarni, xotiralarni, fikrlarni , hissiy va jismoniy 
ta’sirlanishlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Ushbu voqealarning odatiy namunalari: to‘satdan baland shovqinlar, vayron 
bo‘lgan binolar, tutun hidi, tez yordam mashinalarining tovushlari, jarohatlardan omon 
qolish kerak bo‘lgan joylar, nogironlar, dafn marosimlari, radio va televideniye 
ko‘rsatuvlari. Bularning barchasi yana qayg‘uga sabab bo‘ladi. 
Darhaqiqat, yaqinlarini yo‘qotgan odamlar uchun ba’zi holatlar va vaziyatlar 
haligacha yaqin kishining yo‘qligi haqida gapirishni davom ettiradi. Va hatto yillar 
o‘tgandan keyin ham og‘ir qayg‘u, bo‘shlik va hayotdan ketishni orzu qilishlari 
mumkin.