Toshkent moliya instituti ―bank ishi‖ kafedrasi

Xo‗jalik ob‘ektlarinig o‗z mablag‗lari manbalari tarkibiga quyidagilar 
kiradi: 

ustav fondi; 

rezerv fondi; 

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]

boshqa tashkil qilingan fondlar; 

o‗tgan va hisobot yillaridagi taqsimlanmagan foyda. 
Korxonaning o‗z mablag‗lari bilan ta‘minlanganligi 30% dan kam bo‗lmasligi 
kerak. Aylanma aktivlarining aylanish tezligi va korxona faoliyatidan kelib 
chiqqan holda bu ko‗rsatkich ozgina past bo‗lishi ham mumkin. Agar bu 
ko‗rsatkich 60% dan yuqori bo‗lsa, kredit bo‗yicha riskni minimal deb qarash 
mumkin.
YUqoridagi ko‗rsatkichlarning natijasi me‘yoriy talablar bilan taqqoslanadi 
va korxonaning moliyaviy ahvoli aniqlanib, kredit berish mezonlari belgilanadi. 
Kredit berish bo‗yicha sinflarga ajratishda quyidagi talablar hisobga olinadi. 
-jadval 
Kreditga layoqatlilik ko‗rsatkichlariga
qarab mijozlarni sinflarga ajratish bo‗yicha talablar
№ 
Ko‗rsatkichlar
I sinf 
II sinf 
III sinf 
1. 
Qoplash koeffitsienti (Kq) 
Kq

2,0 
2,0>Kq

1,0 
1,0>Kq 
2. 
Likvidlilik koeffitsienti (Kl) 
Kl

1,5 
1,5>Kl

1,0 
1,0>Kl 
3. 
Muxtorlik koeffitsienti (Km) 
Km

60% 
60%>Km

30
% 
30%>K
m 
Kreditga layoqatlilikning har bir sinfdagi korxonalarga banklar xar xil kredit 
munosabatlari to‗za oladilar. 1-sinfga mansub qarz oluvchilarga bank kredit 
liniyasi ochishi, kontokorrent hisob rakami bo‗yicha kredit berishi, boshqa qarz 
oluvchilarga nisbatan past foizlarda ishonchli kreditlar berishi, kreditlar bo‗yicha 
ta‘minganlik talab qilinmasligi mumkin. 
2-sinfga mansub qarz oluvchiga esa umumiy asoslarda va odatdagi tartibda, 
ya‘ni majburiyatni muvofik shaklda ta‘minlanishi (kafolat, garov, kafillik) 
sharoitida kredit beriladi., agar uning qo‗shimcha ko‗rsatkichlari ijobiy holda 
bo‗lsa, unda unga imtiyozlar berilishi mumkin, ammo ishonchli kreditlar 
berilmaydi. Agar qo‗shimcha ko‗rsatkichlar bo‗yicha kamchiliklar bo‗lsa, uning 

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
moliyaviy ahvoli nobarqaror deb topilishi va uni yaxshilash uchun choralar 
ko‗rishni talab qilish, kredit bo‗yicha garovni mustahkamlash, foiz stavkalarin 
oshirishi, ssudaning summasini va muddatini cheklash choralarini ko‗rish mumkin. 
Bank uchun 3-sinfga mansub korxonalarni kreditlash jiddiy risklar bilan 
bog‗liqdir. SHuning uchun ular kamdan kam holatlarda va yuqori turadigan 
korxonalar kafolati hamda mulkni garovga qo‗ygan holatda eng yuqori foizlarda 
kreditlanadilar.
Agarda tahlil bo‗yicha mijozning moliyaviy holatida qoplash koeffitsienti 
0,5dan (k
k
<0,5) kichik bo‗lsa, likvid mablag‗lari juda kam bo‗lsa yoki umuman 
mavjud bo‗lmasa va uning o‗z mablag‗lari miqdori ham kam bo‗lsa, u nolikvid 
balansga ega bo‗lgan, moliyaviy holati nochor korxona deb qaraladi va uni 4-
sinfga kiritish mumkin va bunday korxonlarga odatda umuman kredit ajratilmaydi.
Mijozlarning kreditga layoqatliligini baholashning muhim bir xususiyati 
shundaki, yuqorida ko‗rsatilgan ko‗rsatkichlar korxonaning kreditga layoqatliligini 
baholashning yakuniy ko‗rsatkichlari hisoblanmaydi. Mijozlar faoliyati va ularning 
moliyaviy ahvolini yanada chuqurroq ko‗rib chiqishda, hamda kreditga 
layoqatliligining asosiy ko‗rsatkichlari bo‗yicha mijoz turli xil sinflarga taalluqli 
bo‗lib chiqsa, u holda moliyaviy ahvoli haqida tug‗ri xulosaga kelish uchun 
kreditga layoqatlilik darajasini baholashning qo‗shimcha ko‗rsatkichlarini tahlil 
qilish lozim bo‗ladi.