Toshkent moliya instituti ―bank ishi‖ kafedrasi

qarz oluvchi faoliyatining qonuniy jihatlarini nazorat qilish darajasi 
bankirni quyidagi savollarga javob olishga undaydi:

qarz oluvchining kredit olishi va kredit tadbirlarini amalga oshirishi 
uchun huquqiy va me‘yoriy asoslari mavjudmi? 

qonunchilikda kutiladigan ehtimoliy o‗zgarishlar (masalan, soliqda) qarz 
oluvchining faoliyati natijalariga qanchalik ta‘sir o‗tkazadi? 

qarz oluvchining ssuda, kredit olishi bo‗yicha tuzgan biznes-rejasida, 
shartnomada ko‗rsatgan talabnomasi qanchalik darajada kredit siyosatiga 
mos keladi? 
Qayd etilgan mezonlar mijozning kreditga layoqatliligi va uning mohiyatini 
baholash usullarini aniqlashga yordam beradi. Bunday usullar qatoriga quyidagilar 
kiradi: 

riskni baholash; 

menejmentni baholash; 

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]

moliyaviy koeffitsientlar asosida mijozning moliyaviy barqarorlik 
darajasini baholash; 

pul oqimini tahlil qilish; 

mijoz to‗g‗risida ma‘lumotlar yig‗ish; 

mijozning ish faoliyatini kuzatish va h.k. 
Garchi baholash usullari va mezonlar yagona tarzda qo‗llanilsada, yuridik va 
jismoniy shaxslarning kreditga layoqatliligini tahlil qilishda ularning kichik, o‗rta 
va yirik ekanliklariga alohida e‘tibor beriladi. SHunga binoan u yoki bu usullarni 
kompleks holda qo‗llash zaruriyati tug‗iladi. 
3.Mijozning kreditga layoqatliligining asosiy va qo‗shimcha ko‗rsatkichlari. 
 
Korxonalarning kreditga layoqatliligini aniqlashda turli xil ko‗rsatkichlardan 
foydalaniladi. Ko‗rsatkichlar soni chegaralanmagan, ya‘ni qarz oluvchining 
faoliyatidan kelib chiqqan holda, xar bir tijorat banki uni o‗zi mustaqil aniqlaydi. 
Banklar orqali qarz oluvchining kreditga layoqatliligini baholash turlicha bo‗lishi 
mumkin, lekin ularning hammasi ma‘lum bir andozaga tushirilgan moliyaviy 
koeffitsientlardan foydalanadilar. Ularga: 

qoplash koeffitsienti; 

likvidlilik koeffitsienti; 

mustaqillik(muxtoriylik) koeffitsienti, ya‘ni o‗z mablag‗lari bilan 
ta‘minlanish koeffitsienti kiradi.
 
Likvidlilik mijozning o‗z majburiyatlarini o‗z vaqtida bajarilishini 
(qoplanishini) bildiradi. Likvidlilik va qoplash koeffitsientlari qarz oluvchining 
balans likvidliligini, ya‘ni passivdagi majburiyatlarni qoplash uchun aktivdagi pul 
mablag‗larining etarlilik imkoniyatlarini tasvirlaydi. 
O‗oplash va likvidlilik koeffitsientlari balansning aktiv va passivlarini solishtirish 
yuli bilan hisoblanadi. Likvid mablag‗lar o‗zining tez pulga aylanishi darajasiga 
qarab 3 guruxga bo‗linadi.