А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

 
5110,
 
5210
 
4610
 
5.
 
Таъсисчилар қарзларининг бошқа активлар тарзида 
тўланиши
 
1010-1090, 
2910
 
4610
 
 
9.4. Қўшилган капитал ҳисоби. 
Қўшилган капитал оддий ва имтиёзли акцияларни сотишдан олинган суммалар номинал 
қийматидан ошиқча суммалар, бундан ташқари, қайтариб бермаслик шарти билан олинган 
мулклар қийматининг йиғиндисидан ташкил топади. 
Қўшилган капитал, акцияларнинг номинал қийматидан ошиқча баҳоси бўйича биринчи 
сотувдан олинган эмиссия даромадини акс эттиради. Бундан ташқари, қўшилган капиталнинг 
таркибида устав капиталига қўйилган омонатларни тўлашда ҳосил бўладиган курсдаги 
фарқларнинг суммаси ҳам ҳисобга олинади. 
Қўшилган капиталнинг мавжудлиги ва ҳаракати қуйидагича: 
8410 – «Эмиссия даромадлари» 
8420–«Устав капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» счётларида юритилади. 
8410 – «Эмиссия даромадлари» счёти акцияларининг номинал қийматидан юқори олинган 
маблағлар тўғрисидаги маълумотларни умумлаштириш учун мўлжалланган. 
Келиб тушган суммалар 8410 – «Эмиссия даромадлари» счётининг кредити бўйича 
ҳисобга олинади, хусусий акцияларни сотиб олишда ва сотиб олинган хусусий акцияларни 
бекор қилишда курсдаги фарқларни қоплаш учун фойдаланилганда ушбу муомалалар бу 
счётнинг дебети бўйича ҳисобга олинади. 
8420 –«Устав капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» счёти устав капиталини
шакллантириш жараёнида ҳосил бўладиган курсдаги фарқларни ҳисобга олиш учун
мўлжалланган. 
Валюта ва валюта қийматликлари ҳисобига устав капиталини шакллантириш вақтида 
устав капиталига бадал тўлаш вақтида амал қилинган Ўзбекистон Республикаси Марказий 
банки томонидан белгиланган курс бўйича баҳоланади. 
Валюта ва валюта қийматликларини баҳолаш ва бошқа мулкларни рўйхатдан ўтказиш
вақтида таъсис ҳужжатларидаги баҳолардан фарқ қилиши мумкин. Ҳосил бўлган бу

---

142 
курсдаги фарқлар 8420 –«Устав капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» счётида 
ҳисобга олинади. Баҳолардаги ижобий фарқлар, мулклар, валюта ва валюта қийматликлари 
счётларининг дебети бўйича ва 8420 –«Устав капиталини шакллантиришда курсдаги 
фарқлар» счёти кредити бўйича, салбий фарқлар эса тескари тартибда бухгалтерия
проводкалари бўйича акс эттирилади. Баҳолардаги ва курсдаги баҳолашнинг бу тартибда
ҳисобдан чиқарилиши таъсис ҳужжатларида олдиндан келишилган устав капиталидаги
таъсисчилар улушининг ўзгармаслигига имкон беради.