O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

188

---

sirlanisliini ko'zda tutayapti. Tarmoqning ta'sirlanish vaqti deganda. tarmoq
xizm atiga talab hosil qilishdan, to unga javob olgungacha bo'lgan vaqt
tushiniladi.
Tarmoqning o'tkazib yuborish imkoniyati, bu tarmoqning belgilangan 
vaqt birligi ichida uzatilayotgan ma'lumotlar miqdori, oMchov birligi 
bit/s yoki paket/s boMadi. Tarmoqning o'tkazib yuborish imkoniyati o'ta 
tez, eng ko'p va o'rtacha bo'lishi mumkin. Kompyuter tarmoqlarini 
loyihalashda ko'pincha eng ko'p va o'rtacha tarmoqning o'tkazib yuborish 
imkoniyatlari qo'llaniladi.
Paketni uzatishning to'xtab qolishi deganda, paketning tarmoq biron- 
bir qurilmasining kirishidan, to shu qo'rilmaning chiqishida paydo 
bo'lishigacha o'tgan vaqt tushuniladi.
Ishonchlilikning asosiy tavsiflari quyidagilar:
a) tarmoqning tayyorlik koefTitsiyenti — bu tarmoqdan unumli 
foydalanish vaqti;
b) paketlarni tegishli tarmoq uzellariga o'z vaqtida va ma’nosini 
buzmasdan yetkazib berish;
d) xavsizlik yoki tarmoqqa ruxsat berilmagan kirishdan himoyalash;
e) rad etmaslilik (barqarorligi).
Tarmoqning kengayish imkoniyati deganda tarmoqqa yangi foy­
dalanuvchilar, qo'shimcha kompyuterlar, ilovalar, xizmatlar, qurilmalami 
ulash imkoniyati tushuniladi. Tarmoqning masshtablashtirish imkoniyati 
deganda tarmoq kengaytirilgandan so'ng uning unumdorligining pasay- 
masligi tushuniladi.
Tarmoqning aniq „ochiq" bo'lishi. Sun Microsystems mutaxasislari 
shiori bo'yicha: „Tarmoq — bu kompyuter" Bu shior shu tarmoqning 
aniqligini, „ochiq" ekanligini bildiradi. Tarmoqda paydo bo'lgan ba’zi 
bir kamchiliklami foydalanuvchilarga bildirmaslik ham aniqlik hisoblanadi.
Kompyuter tarm og'ining har xil traflklarini qo'llab-quwatlash 
imkoniyati. Kompyuter va multimediya trafiklari muammolari.
Tarmoqni boshqarish deganda tarm oqning asosiy elementlarini 
markazlashtirilgan holda nazorat qilish, samaradorligini tahlil qilish va 
tarmoq rivojlanishini rejalashtirish tushuniladi.
Tarmoqning moslashuv imkoniyati. Kompyuter tarmog'ida har xil 
apparat, dasturiy va texnologik ta’minot mavjud bo'lsa, buni geterogen 
tarmoq deyiladi. Agar geterogen tarmoq hech qanday muammosiz ishlasa, 
u integratsiyalashgan tarmoq deyiladi.
189

---