O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

1 0 .2 . Zamonaviy kompyuter tarm oqlariga qo‘yiladigan
asosiy talablar
Zamonaviy kompyuter tarmoqlariga qo'yiladigan asosiy talab, bu 
tarmoqlaming asosiy maqsadidan kelib chiqadi, ya’ni foydalanuvchining 
taqsimlangan umumtarmoq resurslariga oddiy, qulay va ishonchli kirishni 
ta ’minlash. Boshqa talablar esa unumdorlik, ishonchlilik, kengaish 
imkoniyati, aniqlik (ochiqlik) va boshqalar shu asosiy talabni bajarish 
sifatiga bog'langan.
Umuman, tarmoq xizmatlaridan sifatli foydalanish deganda tar­
moqqa qo'yiladigan ikkita talab ko'zda tutiladi — unumdorliak va ishonchlilik. 
Kampyuter tarmoqlari xizmatlaridan sifatli foydalanishda ikkita yondashish 
mavjud.
Birinchi yondashishda, kompyuter tarmog'i foydalanuvchiga muayyan 
xizmat ko'rsatish turini kafolatiga oladi. Masalan A foydalanuvchining В 
foydalanuvchiga yuborgan paketi 150 ms dan ortiq kechiktirilmasligi yoki 
A va В foydalanuvchilarga xizmat ko'rsatadigan aloqa kanalining o'rtacha 
ma’lumot o'tkazib yuborish imkoniyati 5 Mbit/sekunddan past bo'lmasligi 
va xokazo. Kafolat beruvchi tarmoqlar: Frame rilay, ATM va boshqalar.
Ikkinchi yondashishda, kompyuter tarmog'ida foydalanuvchilaming 
prioritetiga (ustunligiga) ko'ra xizmat ko'rsatiladi. Bunday xizmat turini 
best effort — harakat qilish deyiladi. Tarmoqning imkoniyatiga qarab 
yaxshi xizmat qilish uchun harakat qilanadi, ammo sifatli xizmat 
ko'rsatish kafolatini bermaydi.
Kompyuter tarmoqlariga qo'yiladigan asosiy talablarni kengroq ko'rib 
chiqamiz.
Unumdorlik. Tarmoqda yuqori unimdorlikka xizmatlarini (servislarini) 
bir necha kompyuterlarda parallel ravishda bajarish evaziga erishiladi. 
Unumdorlikning bir nechta tavsiflari mavjud:
a) tarmoqning ta’sirlanish (javob) vaqti;
b) tarmoqning o'tkazish imkoniyati;
d) paketli o'tkazishning to'xtab qolishi.
Tarmoqning ta’sirlanish vaqti. Agar foydalanuvchi: „Bugun tarmoq 
sekin ishlayapti, 
— desa, demak foydalanuvchi tarmoqning ta’-