N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

neandartal 
tipdagi odam yashagan. Bu 
davr odami dastlab Germaniyaning Neandertal vodiysidan topilgani 
uchun ham shu nomni olgan. U ilk paleolit odamidan ancha farq 
qilgan. Uning bo‘yi past peshonasi tor va nishab, qosh ustidagi 
suyaklari 
qalin, yonoq 
suyaklari 
chiqib ketgan, iyagi nihoyatda 
kichkina, tizzalari sal bukilgan, 2 oziq tishi bo‘rtib chiqqan, qoM 
panjalari kalta va y o ‘g ‘on boMgan. Bosh miyasining hajmi 1200- 
1400 sm ni tashkil etgan. Xuddi shunday tipdagi odam 1938 yili 
A.P.Okladnikov tomonidan Teshiktosh g ‘oridan topilgan.
0 ‘rta paleolit davri yodgorligi O'zbekistonda dastlab 1938 yilda 
Teshiktoshda topilgan. Hozirgi kunda esa 0 ‘rta Osiyo hududi 
bo‘yicha ularning soni 300 dan ortgan. Ulardan 50 dan ortiq 
makon 
keng 
o ‘rganilgan. 
Lekin hozirgacha Teshiktosh makoni 
o ‘zining qadimiyligi va arxeologik materiallarga boyligi bilan ajralib 
turadi.
Muste bosqichi 
tosh davrining boshqa davrlariga nisbatan keng 
o ‘rganilgan. Bu davrga oid makonlarning tadqiq qilinishi o ‘rta paleolit 
davri x o ‘jalik madaniy hayotining barcha tomonlarini yoritdi. Bu 
davr OMslomov, K.Kraxmal, A.Okladnikov, V.Ranov, M.Qosimov, 
R.Suiaymonov, T.Mirsoatov, N.Toshkenboev, Z.Abramova va boshqa­
lar tomonidan tadqiq qilingan.
O'zbekistonda keyingi davrlarda muste davriga oid k o ‘plab makonlar 
topib tadqiq qilingan. Faqatgina Toshkent vohasining o ‘zidan 30dan 
ortiq yodgorlik topilgan. Lekin muste davrining ko‘pgina topilmalari 
tuproq qatlamlarida sochilma holda topilgan. Chunki 
adir va 
tekisliklardagi 
manzilgohning 
keyingi 
davrlarda 
buzilib 
ketishi 
natijasida madaniy qatlamlar y o ‘qolgan yoki tabiat ta’sirida yuvilib 
ketgan. Moddiy buyumlar esa tuproq qatlami tashqarisida topilgan va
24

---

arxeologlar tomonidan qayd qilingan. Muste davri yodgorliklarining 
to'liq madaniy qatlamlari ko'proq g‘or-makonlarda saqlanib qolgan. 
Ular Zarafshon vohasi va Qizilqum hududlaridan ham k o ‘plab topib 
tadqiq qilingan. Boysun tog‘i mintaqasidan Teshiktosh g ‘or-makoni, 
Amir Temur g ‘ori, Toshkent vohasidan Obiraxmat, X o‘jakent, B o‘zsuvr
Ko‘lbuloq makonlari, Farg‘ona vodiysidan Jarqo‘ton, B o‘ribuloq, 
Tomchisuv manzilgohlari, Zarafshon vohasidan Omonqo‘ton, G o‘rdara, 
Q o‘tirbuloq, Zirabuloq, Takalisoy g ‘or makonlari, shuningdek, Uchtut- 
Vaush-Ijond va Qopchig‘oy ustaxonalaridir.