13-mavzu. Dunyo aholisi va aholi manzilgohlari joylanishi reja

13-MAVZU. DUNYO AHOLISI VA AHOLI MANZILGOHLARI JOYLANISHI

Reja:

1.Dunyo aholisi va aholi manzilgohlari joylanishining geografik qonuniyatlari

2.Qishloq aholisi va aholi manzilgohlari geografiyasi

3. Urbanizatsiya jarayoni va shaharlar geografiyasi

1. Dunyo aholisi va aholi manzilgohlari joylanishining geografik qonuniyatlari

Aholining joylashuvi - ma‘lum vaqt davomida aholining hududlar bo’ylab tarqalishi va aholi maskanlari to’rining shakllanishi jarayoni natijasidir. Yer sharida aholi yashab kelgan maskanlar, areallarning ko’pchiligi juda qadimdan boshlab shakllanib kelgan. Aholining yer yuzi bo’ylab joylashuvi qator omillar bilan bog’liq. Ularga tabiiy sharoit va aholi manzilgohlari shakllanishining tarixiy xususiyatlari, demografik o’tishning hozirgi bosqichi, rivojlanish darajasi va xo’jalik tarkibi kabi sotsial-iqtisodiy omillarni kiritish mumkin.

Aholi joylashuvida asosiy tabiiy omil bu – suv resurslaridir, chunki insonning yashashi va xo’jalik yuritishida suv eng zarur. Dunyo aholisining 1/3 qismi dunyo okeani sohillari bo’ylab (okeandan 50 km uzoqlikkacha) joylashgan va mazkur hudud dunyodagi quruqlikning 12 foizini tashkil etadi xolos. Dunyo aholisining yarmidan ko’pi esa okeandan 200 km uzoqlikkacha bo’lgan hududda joylashgan. Yer shari bo’yicha Dunyo okeani sohillarida, daryo vodiylaridagi pasttekisliklarda yashovchi aholi salmog’i muntazam oshib bormoqda. XX asr oxiri XXI asr boshlarida dunyo qit‘alarining barchasida aholining 42-73 foizi dengiz sathidan 200 m baland bo’lgan pasttekisliklarda joylashgani aniqlandi

Dunyo bo’ylab aholining joylashuvi haqidagi dastlabki ma‘lumotlar eramizdan 5 ming yil oldingi davrga taalluqli bo’lib, ushbu davrda dunyo aholisining 66 foizi (20 mln kishi) Osiyoda, 17 foizi (5 mln kishi) Afrikada, 10 foizi (3 mln kishi) Yevropada, 3 foizi (1 mln kishi) MDH davlatlarida, 3 foizi (1 mln kishi) Shimoliy Amerika va Lotin Amerikasida hamda 1 foizi (0,5 mln kishi) Avstraliya va Okeaniyada joylashgan ekan

Aholi joylashuvining eng asosiy ko’rsatkichi aholi zichligidir. Aholi zichligi, 1 km2 ga to’g’ri keladigan doimiy aholi soni.