Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникациялар давлат қумитаси тошкент ахборот технологиялари университети

Аҳолини кўчириш усулларига қараб, 3 тага бўлинади: 
1.Транспортда; 
2. Пиёда тартибда; 
З.Аралаш усул. 
Аралаш усул энг самарали ва энг мақбул усул ҳисобланади. У мавжуд 
транспорт ёрдамида иложи борича энг кўп ишловчилар билан бир вақтда 
аҳолини қолган қисмини бирга қўшиб олиб чиқишга асосланади. Бунда, 
асосан пиёда тартибда юра олмайдиган аҳолини транспортда олиб чиқиш 
режалаштирилади.
Аралаш усул фавқулодда вазият зоноларидан аҳолини кўчириш 
тадбирларини энг қисқа муддатда ўтказиш талабларига жуда мос келади.
Кўчирилган аҳоли хавфсиз жойларда махсус буйруқ бўлгунча 
жойлаштириб турилади. Аҳолини кўчириш тадбирларининг ҳажми кунлиги, 
ташкил этиш ва ўтказишдаги мураккабликлари кўчириш ташкилотларини 
тузишга ҳамда уларнинг аҳолини кўчиришга сифатли тайёргарлик 
кўришларига оширилган талаблар қўяди.
Аҳолини кўчиришни ташкил қилишни режалаштириш, ташкил этиш ва 
ўтказиш бевоста шаҳар, туман ва вилоятларнинг кўчириш ташкилотларига, 
ҳокимият идораларига, 
фавқулодда 
вазиятлар 
фавқулодда 
вазият 
бошқармалари ва бўлимларига юклатилади. Қуйидагилар кўчириш 
ташкилотлари таркибига киради:
- аҳолини кўчириш ҳайъатлари (АКҲ); 
- кўчирилганларни қабул қилиш ҳайъатлари (КҚҚҲ); 
- кўчириладиганларнинг интилиш пунктлари (КИП); 
- кўчирилганларни қабул қилиш пунктлари (КҚҚП); 
- кўчиришнинг оралиқ пунктлари (КОП); 

---

100 
- пиёда кўчирилганларнинг йўлларидаги бошқариш гуруҳлари; 
-кўчириладиган аҳолини транспортда (пиёда) олиб чиқиш тезкор 
гуруҳлари - аҳолини кўчириш ҳайъатлари (АКҲ) 
ФВДТнинг 
ишчилар, 
хизматчилар 
ва 
аҳолини 
кўчириш 
режалаштирилаётган ҳамма ҳудудларда кўчириш ҳайъат (КҲ) ташкил 
этилади. 
Ҳудудий - кўчириш ҳайъатлари таркибига тегишли маъмурият 
раҳбарлари қарори билан ўша маъмурий-ҳудудий бўлинмаларнинг масъул 
ходимлари тайинланади. Кўчириш ҳайъатининг раиси этиб, одатда, 
маъмурий - ҳудудий бўлинма раҳбарининг ўринбосари тайинланади. 
Кўчириш ҳайьати таркибига аъзо этиб, соғлиқни сақлаш, таълим, ижтимоий 
таъминот идораларининг, транспорт ташкилотларининг, ички ишлар 
бошқармаларининг (бўлимларининг) раҳбарлари (уларнинг ўринбосарлари), 
гарнизон ёки ҳарбий комиссарлик бошлиқларининг вакиллари тайинланади. 
Кўчириш ҳайъатларида иш юритиш ва техник ишларни бажариш учун 
ҳудудий бошқарув идораларининг маъмурият ходимларидан ишчи аппарат 
тайинланади. Кўчирув ҳайъатларининг ишчи аппарати иш йуналишлари 
бўйича бўлинади ҳамда маҳаллий шароитни ҳисобга олиб, бир неча 
ташкилий гуруҳлардан иборат бўлиши мумкин. Булар, масалан, транспортда 
ва пиёда олиб чиқиладиган аҳолини ҳисобга олиш гуруҳи, кўчириш 
транспорти гуруҳи, кўчирилган аҳолини ҳисобга олиш, қабул қилиш ва 
хавфсиз жойларга жойлаштириш гуруҳи, кўчириш тадбирларини таъминлаш 
гуруҳи ва ҳ.к. 
Объект аҳолини кўчириш ҳайтьатига, одатда, корхона, яқинида 
биттадан ҳисобида суткасига 5-6 та поезд жўнатишни ёки соатига икига (ҳар 
бири 500 кишидан) пиёдалар колоннасини бутлаш ва тайёрлашни 
таъминлайдиган қилиб ташкил этилади. 
КАИП бир вақтда бараварига камида битта поездга (кемага) одамлар 
чиқишини ёки бараварига бир колонна одам йиғилишини таъминлайдиган 
бўлиши керак. Ҳар қайси КАИП га тартиб номери берилади. Унга 
иқтисодиёт объектлари, турар жойдан фойдаланиш ташкилотлари, 
шунингдек 
аҳолини 
транспортда 
олиб 
чиқиш 
ва 
пиёда 
кўчириладиганларнинг йўллари, ташкил этиладиган транспортга чиқиш 
пунктлари биркитиб қўйилади. КАИПнинг шаҳар, туман, объект кўчириш 
ҳайъатлари билан транспортга чиқиш пунктлари ва транспорт ташкилотлари 
билан тўғридан-тўғри алоқаси таъминланган бўлиши керак. КАИП ишини 
таъминлаш учун негизида КАИП йўлга қўйиладиган ҳудудий ижроя 
идоралари, ташкилотлари ва муассасалари ходимлари ҳисобидан ишчи 
аппарат тайинланади.