1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

o’tkazilganda  u  qancha  muddatga  amalga  oshirilayotganligi  ko’rsatilmaydi.  Boshqa 
ishga vaqtincha o’tkazish hollarida bunday o’tkazishning aniq muddati ko’rsatib o’tilishi 
shart. Ushbu muddat tamom bo’lganidan keyin xodimga avvalgi ishi, ya’ni u boshqa ishga 
o’tkazilishidan oldin bajarib kelgan va qilgan ish berilishi kerak. Umumiy qoidaga ko’ra, 
vaqtincha  boshqa  ishga  o’tkazish  va  uning  aniq  muddati  ham  xodim  bilan  kelishib  hal 
qilinadi.  Biroq,  bu  qoidadan  ikkita  mustasno  bor.  Ishlab  chiqarish  zarurati  va  bo’sh  turib 
qolish  hollarida  xodim  ish  beruvchining  tashabbusi  bilan  MK  95-moddasida 
belgilanadigan tartibda xodimning roziligisiz boshqa ishga vaqtincha o’tkazilishi mumkin. 
Ishlab  chiqarish  zaruriyati  munosabati  Bilan  xodimning  roziligisiz  boshqa  ishga 
o’tkazishning eng ko’p muddati kalendar yil davomida ikki oydan oshmasligi kerak. Agar 
xodim  bir  oydan  ortiq  bo’lmagan  muddatga  kam  haq  to’lanadigan  ishga  o’tkazilayotgan 
bo’lsa, uning avvalgi ishdagi o’rtacha oylik ish haqi saqlanib qolishi kerak. Boshqa ishga 
o’tkazish  bir  oydan  ortiq  bo’lgan  hollarda  xodimning  avvalgi  ishidagi  ish  haqining  bir 
yarim baravari miqdoridagi haq to’lanishi kafolatlanadi.  
Ish  joyini  o’zgartirish.  Ish  joyi  ishlab  chiqarish  maydonining  tegishli  asboblar, 
uskunalar, moslamalar va shu kabilar bilan jihozlangan, xodim o’zining mehnat vazifasini 
bajaradigan  aniq  uchastkasidir.  Yangi  MehnatKodeksi  birinchi  marta  ish  joyini  
o’zgartirish xodimning roziligi bilan ham, roziligisiz ham amalga oshirilishi mumkinligini, 
hamma  narsa  taraflar  mehnat  shartnomasini  tuzish  paytida  nimalarni  kelishib  olganligiga 
bog’liqligini  nazarda  tutadi.  Mehnat  shartnomasida  aniq  ishlash  joyi  belgilab  qo’yilgan 
bo’lmasa, ish joyini o’zgartirishi uchun xodimning roziligi talab qilinmaydi. Boshqa ishga 
o’tkazish,  ya’ni  mutaxassislikni,  malakani  yoki  lavozimni  o’zgartirish  esa  xodimning 
roziligi bilan amalga oshiriladi, shu sababli nizomi vaziyatlar vujudga kelganida nima aniq 
o’zgarganligini: xodimning mehnat vazifasi yoki, faqat ishlash joyi o’zgarganligini aniqlab 
olish zarur.  
 
Mehnat shartnomasining bekor qilinishi. 
Yangi  Mehnat  Kodeksi  mehnat  shartnomasi  bekor  qilinishi  asoslarining  mehnat 
munosabatlarini  to’xtatish  tashabbusi  kimdan  chiqqanligiga  bog’liq  bo’lgan  faqat  bitta 

---

 
61 
tasnifidan  foydalanadi.  MKning  97-moddasiga  muvofiq,  mehnat  shartnomasi  quyidagi 
sabablarga ko’ra, bekor qilinishi mumkin:  
-taraflarning kelishuviga ko’ra;  
-taraflardan birining tashabbusi bilan;  
-muddatning tugashi bilan;  
-taraflar ixtiyoriga bog’liq bo’lmagan holatlarga ko’ra;  asosidagi 
-mehnat shartnomasida nazarda tutilgan asoslarga ko’ra.  
Mehnat  shartnomasini  xodimning  tashabbusi  bilan  bekor  qilish.  Mehnat 
shartnomasini xodimning tashabbusi bilan bekor qilish amaliyotda eng eng ko’p tarqalgan 
asos  hisoblanadi.  Buning  sabablari  turli-tuman  bo’lishi  mumkin:  o’quv  yurtiga  qabul 
qilinganligi;  pensiyaga  chiqqanligi,  yashash  joyini  o’zgartirish,  bajarayotgan  ishdan 
qoniqmaslik  va  boshqalar.  Mehnat  shartnomasi  xodimning  tashabbusi  bilan  uning  yozma 
arizasi asosidagina bekor qilinishi mumkin. Xodimning mehnat shartnomasini bekor qilish 
xohish haqidagi boshqa hech qanday dalillar inobatga olinmaydi.  
MKning  99-moddasiga  muvofiq,  xodim  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  xohish 
to’g’risida  ish  beruvchini  ogohlantirishi  kerak.  Mehnat qonunchiligi  o’z  xohishiga  ko’ra, 
mehnat shartnomasini bekor qilishga qaror qilgan xodimdan faqat ishdan bo’shashdan ikki 
hafta oldin ish beruvchini bundan xabardor qilish majburiyatini nazarda tutadi.  
Agar  ikki  haftalik  ogohlantirish  muddati  tugagandan  keyin  xodim  Bilan  mehnat 
shartnomasi  bekor  qilinmagan  va  mehnat  munosabatlari  davom  etayotgan  bo’lsa,  
xodimning tashabbusi bilan mehnat shartnomasini bekor qilish haqidagi ariza o’z kuchini 
yo’qotadi, bunday holda mehnat shartnomasini shu arizaga muvofiqbekor qilishga esa yo’l 
qo’yilmaydi. Xodim  mehnat shartnomasini bekor qilish  xohishini qo’shimcha ariza berib 
tasdiqlashi  lozim. Agar ogohlantirish  muddatining tamom  bo’lishi  xodim ta’tilda bo’lgan 
kunga yoki vaqtincha mehnatga layoqatsiz bo’lgan kunga to’g’ri kelsa, bu sabablar mehnat 
shartnomasini  bekor  qilishning  ogohlantirish  muddatini  uzaytirishga  sabab  bo’lmaydi. 
MKning  99-moddasiga  binoan,  xodim  o’z  istagiga  ko’ra,  mehnat  shartnomasini  bekor 
qilishning ogohlantiruvchi muddati mobaynida o’ylab ko’rishi va berilgan arizani qaytarib 
olishi mumkin.