1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

19-mavzuni mustahkamlash uchun test topshiriqlari. 
 
1.Ish haqi qanday qismlardan iborat?  
a)ichki va tashqi  
b)obyektiv va subyektiv  
v)asosiy va qo’shimcha  
g)umumiy va maxsus   
d)yakka tartibdagi va guruhiy. 
2.Ish  haqining qaysi qismiga  yil  yakunlariga  ko’ra,  mehnatning umumiy  natijalari uchun 
beriladigan mukofot va rag’batlantirishlar kiradi?  
a)asosiy  
b)qo’shimcha  
v)umumiy  
g)maxsus  
d)tarmoq. 
3.Ish haqining asosiy qismiga qanday to’lovlar kiradi?  
a)tarif bo’yicha belgilangan maosh  
b)ustama va qo’shimcha haqlar  
v)mukofot va rag’batlantirishlar  
g)a va b javoblari to’g’ri  
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
4.Ish haqini huquqiy jihatdan tartibga solib turishning qanday turlari mavjud?  
a)davlat  
b)mahalliy  
v)hududiy  
g)a va b javoblari to’g’ri  
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
5. ..  ..  ..-davlat  hokimiyati  va boshqaruv  organlari tomonidan  mehnatga  haq  to’lashning 
umumiy shartlari belgilanishidan iborat. 
a)davlat yo’li bilan normalash  
b)mahalliy yo’l bilan tartibga solish  
v)ish haqini to’lash tartibi  
g)aholini ish bilan ta’minlash  
d)ish haqini tashkil etish tamoyillari. 

---

 
179 
6.Ish haqining qanday funktsiya (vazifa)lari mavjud?  
a)takror hosil qilish funktsiyasi  
b)rag’batlantiruvchi funktsiya  
v)o’lchov-taqsimlash funktsiyasi  
g)joylashtirish funktsiyasi  
d)barcha javoblar to’g’ri. 
7.Ish  haqining  qaysi  funktsiyasi  xodimni  o’z  mehnati  natijalarini  doimiy  ravishda 
yaxshilab borishga qiziqtirishi lozim?  
a)takror hosil qilish funktsiyasi  
b)rag’batlantiruvchi funktsiya  
v)o’lchov-taqsimlash funktsiyasi  
g)joylashtirish funktsiyasi  
d)aholining to’lovga qodir talabini shakllantirish funktsiyasi. 
8.Qaysi  funktsiyaning  mohiyati  mehnat  resurslarini  mintaqalar,  iqtisodiyot  tarmoqlari  va 
korxonalar bo’yicha qulay ravishda joylashtirishdan iborat?  
a)takror hosil qilish funktsiyasi  
b)rag’batlantiruvchi funktsiya  
v)o’lchov-taqsimlash funktsiyasi  
g)joylashtirish funktsiyasi  
d)aholining to’lovga qodir talabinishakllantirish funktsiyasi.  
9.  ..    ..    ..  deganda  xaridorlarning  pul  mablag’lari  bilan  ta’minlangan  ehtiyojlarining 
namoyon bo’lish shakli, hamda iste’mol tovarlari ishlab chiqarish tushuniladi?  
a)xom-ashyo tovarlari  
b)talab va taklif o’rtasidagi muvozanat  
v)to’lovga bo’lgan talab  
g)to’lovga bo’lgan taklif  
d)ishlab chiqarishga bo’lgan talab. 
10.Ish haqi funktsiyalarini amalga oshirish uchun qaysi tamoyillarga rioya qilish zarur?  
a)ishlab chiqarish va mehnat samaradorligi ortib borgan sari real ish haqining ortib borishi   
b)mehnatga haq to’lashni davlat yo’li bilan boshqarish (tartibga solish)  
v)mehnat bozorining ta’sirini hisobga olish 
g)teng mehnatga teng ish haqi   
d) barcha javoblar to’g’ri. 
11.Mehnat 
natijalarining  asosiy  o’lchovi  sifatida  tayyorlangan  mahsulotdan 
foydalaniladigan bo’lsa, u holda mehnatga haq to’lashning qanday shakli tushuniladi?  
a)ishbay shakli 
b)vaqtbay shakli   
v)kunbay shakli  
g)soatbay shakli  
d)barcha javoblar to’g’ri.  
12.Belgilangan normani bajarganlik uchun haq to’lash o’lchovi nima deyiladi?  
a)ishbay  
b)vaqtbay  
v)tarif stavkasi  
g)tarif setkasi  
d)soatbay. 
13.Qaysi  tizimda  nazarda  tutilishicha,  kam  va  o’rtacha  malakaga  ega  bo’lgan  ishchilar 
normalarni 60-80% atrofida bajaradilar?  

---

 
180 
a)Teylor tizimida 
b)Bart-Merrikning mukofotlash tizimida   
v)Gant tizimida  
g)Atkinson tizimida  
d)Ellingxem tizimida  
14.Bart-Merrik tizimida normani necha foiz bajarish quyi chegara hisoblanadi?  
a)40% 
b)45%  
v)50%  
g)55%  
d)60%. 
15.Atkinson  tizimiga  ko’ra  normalar  115%    bajarilganda,  tarif  stavkalari  necha  foiz 
ko’paytiriladi?  
a)50% 
b)60%  
v)75%  
g)85%  
d)90%. 
16.Ellingxem tizimiga  muvofiq, mehnatga vaqtbay haq to’lash ishlab chiqarish normalari 
necha foizgacha bajarilganda amalga oshiriladi?  
a)80% gacha 
b)75% gacha  
v)70% gacha  
g)65%gacha  
d)60% gacha. 
17.Frantsiyada 20-yillardan e’tiboran qanday tizim keng tarqala boshlanadi?  
a)Gant tizimi 
b)Ellingxem tizimi  
v)Atkinson tizimi  
g)Bedo tizimi  
d)F.Teylor tizimi.  
18.Atkinson va Ellingxem tizimlari qaysi mamlakatda kengroq qo’llaniladi?  
a)AQShda 
b)Buyuk Britaniyada   
v)Frantsiyada  
g)Italiyada  
d)Rossiyada. 
19.Yapon korxonalarida tarif stavkalarining qanday turlari tatbiq etiladi?  
a)shaxsiy 
b)mehnat  
v)umumlashgan  
g)a va b javoblari to’g’ri.   
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
20.Shaxsiy stavka asosida qanday mezonlar yotadi?  
a)tajriba   
b)yosh 
v)ma’lumot 
g)a va b javoblari to’g’ri 

---

 
181 
d)a,b va v javoblari to’g’ri.  
21.Hozirgi  vaqtda  yapon  kompaniyalarida  necha  foizdan  ortiqroq  hollarda  umumlashgan 
tarif stavkalaridan foydalaniladi?  
a)70% dan  
b)80% dan 
v)85% dan 
g)90% dan 
d)95%dan. 
22.Ish haqi to’lashning qanday tartibi mavjud?  
a)vaqtbay va ishbay  
b)kunbay va soatbay  
v)avans va avansiz 
g)ochiq va yashirin 
d)guruhiy va noguruhiy.  
23.Avans miqdori kimlar o’rtasidagi kelishuvga asosan belgilanadi?  
a)ish beruvchi va yollanma xodim  
b)ma’muriyat va kasaba ukyushmasi 
v)kasaba uyushmasi va bosh hisobchi 
g)bosh hisobchi va yollanma xodim 
d)hokimiyat organi va ish beruvchi.  
24.Xodimlarning uzrli sabablar bilan o’z mehnat vazifasini amalda bajarmagan davr uchun 
qonunda ko’zga tutilganiga muvofiq ravishda haq to’lash nima deyiladi?  
a)kafolatli to’lovlar  
b)badal to’lovlari 
v)ish haqi 
g)daromad 
d)xarajat. 
25.Xizmat safariga yuborilgan xodimga nimalar haqi to’lanadi?  
a)sutkalik   
b)yo’l kira haqi 
v) turar-joy ijarasi haqi 
g)a va b javoblari to’g’ri 
d)a, b va v javoblari to’g’ri.  
 
     
20-mavzu: Tashkilotda mehnat sohasidagi nnizolar. 
 
Reja: 
 
1.Mehnat sohasidagi nnizolarning mohiyati.  
2.Mehnat nizolarining sabablari. 
3.Mehnat nizolarini ko’rish tartibi. 
4.Mehnat sohasidagi nizolarni hal etish yo’llari.  
5.Jamoalarga doir mehnat nizolarini hal qilish tartibi.  
 
 
Tayanch iboralar: 
 

---

 
182 
mehnat  sohasidagi  nizolar;  ochiq  va  yopiq  turdagi  nizolar;  jamoaga  va  shaxsga  doir 
mehnat  nizolari;  da’vo  xarakteridagi  va  da’vo  xarakteriga  ega  bo’lmagan  nizolar;  nizo 
subyektlari;  mehnatnizo-larining  sabablari;  mehnat  komissiyasi;  mehnat  nizolarini  hal 
qilish; mehnat arbitraji. 
 
Mehnat sohasidagi nizolarning mohiyati.