Transportda ortish-tushirish ishlarini tashkil etish

Konveyerlar
– ishchi organi uzluksiz ishlaydigan mexanizm bo‘lib,
to‘kiluvchi mayda bo‘lakli, nisbatan engil donali yuklarni gorizontal yo‘nalishda
va ozgina qiyalikdagi tekisliklar bo‘ylab ko‘chirishga mo‘ljallangan. Sanoatning
turli tarmoqlarida, asosan, materiallarni sex va zavod ichida ko‘chirish uchun
ishlatiladi.
Konveyerlar ishchi organi uzluksiz ishlaydigan mashinalarning elementi
sifatida ham keng qo‘llanadi. YUqorilarni ortish-tushirish mexanizmi sifatida kam
qo‘llanadi. Dvigateldan yuritma olib ishlaydigan konveyerlar konstruksiyasiga
ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linadi:
·
tasmali – ishchi organi cheksiz, egiluvchan tasma;
·
kanat – tasmali va zanjir tasmali konveyerlar bo‘ladi;
·
plastinkali – ishchi organi cheksiz zanjirga mahkamlangan
plastinalardan iborat;
·
qirg‘ichli – ishchi organi tarnov ichida harakatlanadigan cheksiz zanjir
yoki tasmaga mahkamlangan qirg‘ichlar;
·
cho‘michli – ishchi organi cheksiz zanjirga mahkamlangan
cho‘michdan iborat. YUkni vertikal yo‘nalishda ko‘taradigan bunday
konveyerni – “noriya” deb ataladi.
·
Vintli - ishchi organi vint qurilmasi shaklida. Donali yuklarni
ko‘chirish uchun qarama-qarshi tomonga aylanadigan ikkita vint
(trinveyer) qo‘llanadi. Sochiluvchan yuklar uchun vintni tarnov ichiga
o‘rnatiladi;
·
Inersiyali - konveyer ishlab turganda yukka inersiya kuchi ta’sir qilib,
uni ko‘chiradi.
Konveyerlar statsionar, ko‘chma va ko‘tarib yuradigan bo‘ladi. Avtomobil
transportida ortish-tushirish ishlari uchun asosan tasmali va plastinali konveyerlar
ishlatiladi. Tasmali konveyerlar, aksari sochiluvchan va bo‘lakli yuklarni ortish-
tushirishga mo‘ljallanadi.
Konveyer ramasining chegaraviy ruxsat etilgan qiyalik burchagini
harakatdagi sochma yukning tabiiy qiyaliliga qarab tanlanadi. Bu burchak yukning
donadorlik tarkibiga, namliliga, tasma harakatlanayotganda silkinishiga va tinch
turgan yukning tabiiy qiyalik burchagining 0,4-0,6 hissasiga bog‘liq. Ba’zi yuklar
uchun bu burchak qiymati quyidagicha (graduslar):
Kartoshka, no‘xot, briket ko‘mir
- 12 gacha;
Antritsit, teri, ruda
- 18 gacha;
Don, sement, donali, mayda yuklar – 20 gacha;
Quruq qum
- 24 gacha;

---

49
Nam qum
- 27 gacha.
Ko‘ndalang bo‘rtmalari yoki reykalari bor tasmadan foydalanganda qiyalik
burchagini kattaroq olish mumkin.
Eng ko‘p qo‘llanadigan tasmali konveyerlarda barabanlar markazlari orasi 5-
15 m, tasma eni 400-500 mm bo‘ladi. Tasmaning tezligi 1-1,5 m/sek. Bu
tezliklarda tasmali konveyerning texnik unumdorligi 60t/sek dan oshmaydi.
Tasmali konveyerlarning ba’zi konstruksiyalarida cho‘zilib chiqadigan bitta
yoki ikkita seksiyasi bo‘ladi. SHuning uchun uni teleskopik konveyer deyiladi.
Ulardan pochtalarda, savdo bazalari va do‘konlarda donali, tarali yuklarni ortish-
tushirishda foydalaniladi. CHo‘zilib chiqadigan seksiyaning uzunligi 3 sm dan
oshmaydi. Teleskopik tasmali konveyerlar statsionar va ko‘chma bo‘ladi.
Plastinali konveyerlar, massa 200 kg gacha bo‘lgan donali, upakovkali
yuklarni ortish-tushirish va ko‘chirishda ishlatiladi. Tasmali konveyerga o‘xshagan
prinsipda ishlaydi, lekin ishchi organining baxzi hususiyatlari bor. Plastinali
konveyerning metall ramasida baraban o‘rniga yulduzchalar o‘rnatiladi, ulardan
biri etakchi. Konveyerning ishchi organi yulduzchalarni qamrab olgan tortuvchi
zanjirga mahkamlangan yog‘och yoki metall plastinalardan iborat. Bunday
konveyerning ba’zi modellaridagi rama va to‘shamaning qiyalik burchagi
rostlanadi (10
0
...40
0
). tsmali va plastinali konveyerlar o‘zi yurar shassiga
o‘rnatilishi mumkin. YUritmani eletrodvigatel yoki IYODdan oladi.