O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

4. Yer osti suvlari xalq xo’jaligidagi ahamiyati. 
Tayanch iboralar: Yer osti suvlari, suv to’sig’i, suvli qatlam, buloq, suv o’tkazadigan 
qatlam, suv o’tkazmaydigan qatlam, gidrostatik bosim.
1. Quruqlikdagi suvlar. 
Quruqlikda 85 mln.km
3
suv bo’lib, ularga er osti suvlari, doimiy 
qor va muzliklar, daryo va ko’llar suvlari, botqoqliklardagi suvlar va boshqalar kiradi. 
Quruqlikdagi suvlar asosan atmosferadagi yog’inlar tufayli hosil bo’ladi. Atmosfera yog’inlari 
erga tushib quyidagi tarkibiy qismlarga bo’linadi: 
1. Yer yuzasi bo’ylab oqib daryolarni, ko’llarni va botqoqliklarni hosil qiladi. 
2. Yerga shimilib yer osti suvlarini hosil qiladi. 
3. Tog’larda va qutbiy o’lkalarda tog’ va qoplama muzliklarga aylanadi. 
4. Yer yuzasidan, suv quruqlikdagi suv havzalaridan va o’simliklar bargidan bug’lanadi. 
1. Quruqlikdagi suvlar. 
2. Yer osti suvlari. 
3. Yer osti suvlarining kelib chiqishi. 

---

69 
2. Yer osti suvlari. 
Yer po’stidagi suvlarga Y
er osti suvlari
deb ataladi. Yer osti 
suvlarining umumiy hajmi 60 mln.km
3
. Yer osti suvlari tog’ jinslari tarkibida va g’ovaklarda 
suyuq, gaz va qattiq holda uchraydi.Bu yerda asosan uchta qatlam ajraladi: 
Yer po’stining suv almashinuvi kuchli ro’y beradigan yuqori qismi o’z navbatida yana 2 
ta qatlamga bo’linadi: 
aeratsiya qatlami
va 
to’yinish qatlami
. Aeratsiya qatlami tuproqni va 
guruntni ustki qismini o’z ichiga olgan bo’lib, atmosfera va yer osti gidrosferasi oralig’ida 
joylashgan. Bu yerdagi

jinslar hamma vaqt va hamma joyda ham suvga to’yingan 
bo’lavermaydi.Shuning uchun bu qatlam 
to’liqsiz to’yingan qitlam
deb ataladi. To’yinish qatlami 
chuqurroqda joylashgan bo’lib, tog’ jinslarining barcha g’ovaklari suvga to’lgan bo’ladi
66
. 
Litosfera suvi qarama- qarama qarshi yo’nalishda harakat qiladi: 
a) mantiyadan Yer yuzasiga; 
b) Yer yuzasidan Yerning ichki qismiga. 
Suv bilan o’zaro ta’siriga qarab tog’ jinslari guruhlarga bo’linadi (10-jadval): 
2.