O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

3. Yer osti suvlari xalq xo’jaligidagi ahamiyati.
Yer osti suvlari xalq xo’jaligidagi 
ahamiyatiga qarab quyidagi guruhlarga bo’linadi: 
1.chuchuk yer osti suvlari, minerallashish darajasi 1g/l dan kam. Asosan 100 m chuqurlikkacha
bo’ladi, ba’zan 200-500 m chuqurlikda ham uchrab turadi. 
2. termal yer osti suvlari. Haroratiga ko’ra iliq va issiq (harorati 40-60
0
) va yuqori ( 60-100
0
) 
bo’ladi hamda paragidrotermal (harorati 100
0
dan ortiq bo’ladi) binolarni isitishda foydalaniladi. 
3.sanoat ahamiyatiga ega bo’lgan yer osti suvlari. Bunday suvlar tarki-bida sanoat ahamityaiga 
ega bo’lgan kimyoviy elementlar zahirasi bo’ladi (brom, yod). Bunday suvlardan AQSH, 
Italiya, Turkiya, Yaponiyada seziy, rubidiy, strontsiy, germaniy, volfram, litiy, bo’r va boshqa 
elementlar ajratib olinadi. O’zbekistonda esa hozir bunday suvlardan yod ajratib olinmoqda. 
4) shifobahsh suvlar (davolaydigan va ichadigan) yoki mineral suvlar. Bunday er osti suvlari 
tarkibida ko’p miqdorda tuz va gazlar erigan holda bo’ladi. Ulardan turli kasalliklarni 
davolashda foydalaniladi. Masalan, Borjomi, Essentuki, Kislovodsk va h.k. 
Yer osti suvlari insonning xo’jalik xarakati tufayli ifloslanib bormoqda. Har kuni mayishiy 
chiqindi suvlar, millionlab litr sanoat korxonalaridan chiqayotgan zaharli suvlar yer osti 
suvlarini iflaslab kelmoqda.
10-jadva
l 
Turli xil tog’ jinslarida Yer osti suvlarining harakat tezligi 
 
Tog’ jinslari 
Filtratsiya koeffitsienti, sutkasiga 
metr hisobida 
Suvni juda yaxshi o’tkazadigan tog’ jinslari (yirik 
shag’altoshlar) 
100 
Suvni yaxshi o’tkazadigan tog’ jinslari 
(shag’altoshlar, yirik donali qumlar) 
>10 
Suv o’tkazadigan tog’ jinslari (qumlar) 
10-1 
Suvni kam o’tkazadigan jinslar (mergel, qum, qumoq) 
1-0,01 
Suvni juda kam o’tkazadigan jinslar (qumoq, soz, tuproq, 
gilli qumtoshlar) 
0,01-0,001 
Deyarli suv o’tkazmaydigan jinslar (gillar) 
<0,001