O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

 
501- b(mazmun-mohiyatidan foydalanildi).
 

---

66 
tubidagi suvlar yuqori tomon harakatlanib yuzaga chiqadi. Bunday joylar apveling deb 
ataladi
63
. 
Dengiz oqimlari iqlimga juda katta ta’sir ko’rsatadi. Suv soviganda o’zidan havoga 
ancha miqdorda issiqlik chiqaradi, isiganda esa havodan ko’pgina issiqlik oladi. Dengiz 
oqimlari issiqlikni bir joydan ikkinchi joyga olib boradi. Oqib kelgan suv u yetib borgan 
hududlardagi suvdan iliq bo’lsa, bunday oqimlar iliq oqimlar deb ataladi, oqib kelgan suvning 
harorati bu oqimlar yetib kelgan yerlardagi suv haroratidan past bo’lsa, bunday oqimlar sovuq 
oqimlar deb ataladi. Quyi geografik kengliklardan yuqori geografik kengliklar tomon oqadigan 
oqimlar iliq, yuqori kengiliklardan quyi kengliklar tomon oqadigan oqimlar sovuq bo’ladi. 
Golfstrim va Shimoliy Atlantika iliq oqimi Shimoliy Atlantikaning 1 sm
2
joyiga yiliga 
80-100 katta kaloriya issiqlik olib keladi, bu issiqlik mazkur hududlardagi Quyosh 
radiatsiyasiga tahminan to’g’ri keladi. Dunyodagi eng yirik dengiz oqimlaridan biri iliq 
Golfstrim (Shimoliy Atlantika Drifti) oqimi Meksika qo’ltig’idan Shimoliy dengizlar tomon 
iliq va nisbatan sho’r bo’lgan suv massasini yetkazadi. Ushbu oqim o’z navbatida Yevropa 
qit’asiga nam havo massalarini olib keladi
64
.
Kurosio oqimi Yapon orollari yaqiniga 20-30 katta kaloriya issiqlik olib keladi. Sovuq 
Kaliforniya oqimi o’tadigan Kaliforniya sohili yaqinida 20 va 40 shimoliy kenglik orasida esa 
okean har bir kvadrat santimerdan yiliga 60 katta kaloriya energiya sarf qiladi. 
Golfstrim oqimi deganda keng ma’noda Meksika qo’ltig’idan to Shpitsbergan oroligacha 
davom etuvchi juda katta oqimlar sistemasi tushuniladi. Tor ma’noda olganda, Golfstrim 
sistemasini Meksika qo’ltig’idan boshlanib, Nyufaundlend yaqinidagi sayozlikda tugaydigan
boshlang’ich qismidir. (Golfstrim qo’ltiq oqimi demakdir). Atlantika va Tinch okeanidagi 
oqimlar sistemasi bir-biriga o’xshaydi, lekin bu oqim sistemalari ekvatorga nisbatan simmetrik 
joylashgan emas. Shimoliy yarim sharning iliq olari – Golfstrim va Kurasio shimolda to 
Arktikagachi kirib boradi, Janubiy yarim shardagi – Braziliya, Igna burni va Sharqiy Avstraliya 
oqimlari j.k.ning 35
-
paralleli 
yaqinidayoq tugaydi.Peru va Bengaliya sovuq oqimlari 
Antarktikaning sovuq suvlarini ekvatorgacha olib boradi, Labrador va Kamchatka oqimlari esa 
Arktika suvlarini 45
0
sh.k.gacha olib keladi.Bunga qisman materiklarning joylashishi va qirg’oq 
chizig’ining yo’nalishi sabab bo’lsa, Yana shimoliy oqimlarning ustunligi va junbga yo’nalgan 
oqimlarning kuchsizligi va h.q.Okean oqimlarining ahamiyati kattta. U issiqlikni, yog’inni va 
h.q.ni taqsimlaydi
65
.