B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

delyanka
deb ataladi. 
Odatda delyanka tushunchasi seleksiya va urug‗chilik bilan bog‗liq ilmiy 
tadqiqotlarda ko‗proq ishlatiladi. CHunki seleksiya va urug‗chilikda 

---

22 
yuzdan ortiq turli nav, duragay va namunalardan foydalanib, ularning har 
biri alohida delyanka hisoblanadi. 
Tajribani to‗g‗ri va sifatli bajarilishida himoya maydonlari katta 
ahamiyatga ega. Himoya maydonlari yon va chegaraviy himoya 
maydonlariga ajraladi. Dala tajribasida yon himoya maydonlari o‗lchami 
asosan delyankalarni tutash joylarida variantlarning bir- biriga ta‘sirini
hisobga olgan holda belgilanadi. Ayniqsa, mineral oziqlantirish, sug‗orish 
va tuproqqa ishlov berish bilan bog‗liq ilmiy tadqiqotlarda bir-biriga tutash 
bo‗lgan delyankalarning bir-biriga ta‘siri yuqori bo‗ladi. Bunday holat 
tajriba xatoliklarini keltirib chiqarishi mumkin. Odatda sug‗oriladigan 
sharoitda olib boriladigan dala tajribalarida variantlarning ikki yon 
tomonida 1-2 qator egat himoya maydon uchun joy ajratiladi. SHundan 
kelib chiqqan holda, yon himoya maydon kengligi 0.6-1.8 metr bo‗ladi. 
Ayrim hollarda tajriba maqsadidan kelib chiqqan holda, shuningdek, 
gerbitsedlar bilan bog‗liq tajribalarda yon himoya maydonining kengligi 2-
3 metr va undan ortiq bo‗lishi mumkin. 
Seleksiya va urug‗chilik bilan bog‗liq dala tajribalarida yangi nav va 
duragaylar 
bir 
xil 
agrotexnik 
sharoitda 
kiyosiy 
o‗rganilganda 
delyankalarning bir-biriga ta‘siri deyarli kuzatilmaydi va bunday hollarda 
delyankalar orasida katta o‗lchamdagi himoya maydoni bo‗lishiga ehtiyoj 
sezilmaydi. Bunday tajribalarda nav va duragaylarni bir- biridan oson 
ajratish uchun delyankalar orasida 20-40 sm ochiq himoya maydoni 
bo‗lishi etarli hisoblanadi. 
Tajriba dalasida tajriba delyankalarini to‗rt tomondan o‗rab turadigan 
maydon
 
himoya maydon
 
deb ataladi
. 
Odatda ximoya maydonlari 5 
metrdan kam bo‗lmagan uzunlikda bo‗ladi. 
Tajriba dalasi katta yo‗l trassasi bo‗yida joylashsa yoki dala 
chegarasida ko‗p yillik daraxtlar o‗sayotgan bo‗lsa himoya maydon 
uzunligi ko‗proq, ya‘ni 7-10 metrdan iborat bo‗ladi. Himoya maydonini 
ajratishda eng avvalo qator oralariga ishlov beradigan traktorning ish 
kengligi, dala chetidagi daraxtlarning soya solishi, yo‗l chetidan keladigan 
chang va boshqa zararli ta‘sirlar, dalaning yuqori kismidagi sug‗orish va 
pastki kismidagi tashlama o‗kariqlar uchun ajratiladigan maydonlar 
hisobga olinadi. Dala tajribalarida chegaraviy himoya maydonlarini 
joylashtirish tartibi 1-rasmda keltirilgan. 

---

23 
a