www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022
Sahifa: 42
jamiyatning sosial tabaqalanishi keng tus olgan. O'lkada tariх arxeologiya,
etnografiyaga oid muzeylar ochilgan. Ilmiy jamiyatlar to'zilgan. 1870 yilda
Toshkentda kutubxona (hozirgi A.Navoiy nomidagi kutubxona) ochilgan. Yirik
shaharlar – Farg'ona, Xiva, Andijon, Samarqand, Toshkentda bir qancha bosmaxona
va litografiyalar ochilgan. Navoiy, Fuzuliy, Mashrab, Muqimiy, Furqat kabi
shoirlarning she'riy to'plamlari nashr qilina boshlagan. O'zbek tilida gazeta chiqa
boshlagan. O'lkada bu paytga kelib mahalliy, diniy maktablar soni ham ortib borgan.
3 ta viloyatda (Sirdaryo, Farg'ona, Samarqand) jami masjidlar 11964, imomlar 11680,
maktablar 4632, undagi o'quvchilar 44783, madrasalar 277, undagi o'quvchilar 7935,
eshonlar – 391 ta bo'lgan. Bu shuni ko'rsatadiki, Chorizmning zulmiga qaramasdan
islomga, uning qadriyatlariga munosabat xalqda so'nmagan.
XIX asr oxiri XX asr boshlarida Turkistonda g'oyaviy-siyosiy kurash yanada
kuchayib, uchta yo'nalish vujudga kelgan:a)feodal-klerikal,b)jadidliqv) demokratik
yo'nalish.Mamlakatda islom mafkurasi hukmronlik qilib turgan paytda ular o'lkaning
iqtisodiy, ma'naviy,madaniy jihatdan qoloqligini tugatish, xalq ommasini iqtisodiy va
ma'naviy zulmdan ozod etish, unima'rifatli qilish yullarini axtardilar. Ma'lumki, ular
o'zlarining ijtimoiy-falsafiy qarashlarini, ilg'or g'oyalarinibadiiy adabiyotda, poeziya
janrida ifodaladilar. Bu ma'rifatparvarlar mehnatkashlar ahvolini yaxshilash,
ilmma'rifat,adolatli tuzum o'rnatish, xalqlar do'stligi g'oyalarini targ'ib etish kabi
masalalarga katta e'tiborberganlar.
Tasavvuf tariqati.
Tasavvuf (arab.), uni sufiyliq
sufizm deb ham yuritiladi. Tasavvuf – islomdagi diniyfalsafiy oqim bo'lib, u VIII-
asrda arab mamlakatlarida vujudga kelgan. Tasavvuf musulmon mamlakatlariijtimoiy
taqqiyotining xususiyatlari bilan bog'liq ravishda paydo bo'lgan.Tasavvuf
ta'limotining asosiy mazmuni inson va uning xudoga munosabatidir. Yangi odamlarni
xalolikka, tenglikka, inson qadr-qimmatini yerga urmaslikka, barcha musulmonlarni
teng bo'lib yashashga chorlagan. Ayniqsa bu ta'limot boshqalarning kuchidan
foydalanmasdan o'z halol mehnati evaziga yashashni talab qiladi. Tasavvuf
ta'limotining yuzaga kelishining yana muhim sabablaridan biri ko'p mamlakatlarni
Do'stlaringiz bilan baham: |