Hayot faoliyati

Yuqish yo‘llari: 
1. Qon orqali - kasallik tashuvchilari - 
kanalar, so‘nalar, 
chivinlar va shu kabi qon so‘ruvchi hasharotlar chaqishi orqali. 
2. Alimentar kasallik qo‘zg‘atuvchisi tushgan suv, oziqovqatlarni 
iste’mol qilish orqali. 
163 
3. Muloqat orqali - 
kasallangan hayvonni so‘yish yoki 
terisini shilishda, kasallik qo‘zg‘atuvchisi tushgan suvda cho‘- 
milish, kir yuvish yoki daryoni kechib o‘tishda teri va shilliq 
qavatlar orqali. 
4. Nafas 
yo‘llari orqali - kasallik qo‘zgatuvchisi tushgan 
chang bilan nafas olish orqali (o‘t o‘rish, em-xashak tayyorlash, 
sabzavotlarni yig‘ish, don-dunlarni saranjomlash jarayonida). 
Klinikasi: 
Yashirin davri 3-7 kun davom etadi. Uning 
o‘tishi, manzarasi klinik shakllarining tabiatiga bog‘liq. 
Tulyaremiyaning 
har bir yuqish yo‘liga ma’lum bir klinik shakli 
mos keladi. 
Kasallikning boshlang‘ich davri bir xilda kechadi: kasallik 
to‘satdan o‘tkir boshlanadi. Bemor eti uvushib, qaltiraydi, tana 
harorati 38°C - 40°C 
gacha ko‘tariladi, boshi, muskullar, ayniqsa 
boldir muskullari og‘riydi, bosh aylanadi, ishtahasi 
yo‘qoladi. Kasallik og‘ir o‘tganida bemor qayt qiladi, burni 

---

151 
qonaydi, ba’zan alahlaydi. Bemorning ko‘zi, tomog‘i va yuzi 
qizarib ketadi. Yurak urishi avvaliga tezlashadi, keyin 
sekinlashadi, 
qon bosimi pasayadi. Ana shu umumiy belgilar bilan 
bir qatorda tulyaremiyaning klinik shakliga xos o‘zgarishlar ham 
aniqlanadi. Tulyaremiyaning barcha shakllariga xos bo‘lgan 
belgi 
– limfa tugunining yallig‘lanishidir. 
Davolash 
maqsadida antibiotiklardan streptomitsin, tetrasiklin, 
levomitsetin, doksisiklin va vaksinoterapiya qo‘llaniladi. 
Vaksina bilan davolash maxsus sxema asosida olib boriladi. 
Oldini olish: 
1. O‘choqda qon so‘ruvchi hashorotlarga qarshi tadbirlarni 
olib borish. 
2. Kasallik yuqish xavfi bor odamlarni emlash. 
3. Aholi orasida sanitariya- maorif ishlarini tashkil etish.