Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
3.2.2. Naqd pullarni berish tartibi 
 
Yuridik va jismoniy shaxslarning ehtiyojlari uchun zarur bo‘lgan 
naqd pullar tijorat banklari tomonidan beriladi. Tijorat banklari asosan 
quyidagi hollarda yuridik va jismoniy shaxslarga naqd pullarni berishi 
mumkin: 

ish haqi va unga tenglashtirilgan maqsadlarga;

pensiya, nafaqa va sug‘urta to‘lovlariga; 

omonatlarni qaytarishga;

pochta aloqasi korxonalariga madad pullar; 

bank kartalariga; 

boshqa maqsadlarga. 
Tijorat banklarida naqd pullarni berish chiqim kassasi orqali 
amalga oshiriladi. Quyida tijorat banklari chiqim kassasidan ish haqiga 
va unga tenglashtirilgan maqsadlar uchun beriladigan naqd pullarni 
berish tartibi keltirilgan. 
 
Bank kassasidan naqd pullarni berishda
hujjatlarning aylanish tartibi 
 
 

---

72 
Mijoz – yuridik shaxs bankdan ish haqi va unga tenglashtirilgan 
maqsadlarga naqd pul olish uchun bankka naqd pul chekini 
topshiradi(1), bankning mas’ul buxgalteri naqd pul chekini tegishli 
nazoratdan o‘tkazgandan so‘ng uning milki (remarka)ni mijozga (2), 
chekni esa bank ichki nazoratchisiga taqdim etadi (3), ichki nazoratchi 
naqd pul chekini qo‘shimcha nazorat qilgandan keyin uni chiqim 
kassaga yo‘naltiradi (4), chiqim kassa kassiri tegishli nazoratdan so‘ng 
chekning nomeri bo‘yicha mijozdan milkni talab etadi (5) va chekda 
yozilgan naqd pul summasini mijozga beradi (6), buxgalteriya yozuvini 
berish uchun kassa chiqim jurnalini buxgalteriyaga jo‘natadi (7), naqd 
pul cheki esa aylanma kassaning kunlik hujjatlar jildiga tikiladi. 
Iqtisodiyotda naqd pulli hisob – kitoblar hajmini imkoniyat 
darajasida pasaytirish asosida naqd pulsiz hisob – kitoblar bilan amalga 
oshiriladigan to‘lovlar hajmini oshirish lozim. Buning uchun bankdan 
tashqari naqd pul aylanamalar hajmini zarur darajada bo‘lishiga 
erishish zarur. Bankdan tashqari aylanmalarning hajmini qisqartirish 
maqsadida quyidagilarni amalga oshirish kerak: 
a) banklarning o‘z majburiyatlarini to‘liq bajarishiga erishish 
lozim. Bunda asosiy e’tibor mijozlarning hisobvaraqlaridagi mablag‘-
larni ular istagan paytda va miqdorda tegishli manzilga o‘tkazib 
berishi, naqd pul va kreditga bo‘lgan talabini to‘liq qondirish lozim. 
b) aholi va mijozlarning banklarga bo‘lgan ishonchini to‘liq 
qozonishi lozim. Ishonchining pasayishi quyidagilar bilan izohlanadi: 
– banklarning o‘z vaqtida mijozlarning oldidagi majburiyatlarini 
bajarmasligi; 
– aholi va mijozlarning kreditga, ayniqsa, naqd pulga bo‘lgan 
talabining to‘liq va o‘z vaqtida qondirilmasligi; 
– mijozlarning pul o‘tkazmalarini istalgan paytda va miqdorda 
tegishli manzilga o‘tkazilmasligi; 
– bankda omonatlarni saqlashning iqtisodiy manfaatdorligini 
pasayib ketishi va boshqalar.