Oliy va o‘rta maxsus taʹlim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

BO‘LAJAK TEXNOLOGIYA TA’LIMI O‘QITUVCHISINI 
TARIYALASHDA MEDIATA’LIMNING AHAMIYATI
 
P.K.Xolmatov p.f.n.dots., F.Usmonova*, SH.Mamarasulov*, М.Zuftarova* - 
Jizzax DPI 
 
Ta'lim sohasida olib borilayotgan islohotlarning mohiyati ta'lim mazmuni va 
shaklini takomitlashtirishga qaratilgan. Fan-texnika taraqqiyoti, jamiyatimizning 
demokratlashuvi, axborot miqyosining oshib borišhi bolalarning shaxsiy 
xususiyatlariga, jumfadan, idrok etishga, tasavvurlarini shaklłantirishga, fikrlashini 
kengaytirishga, aqÍiy qobiliyatlarinjng rjvojlanishiga olib keldi. Shu sababdan 
bolaning olamni bilishga bo‘lgan ehtiyoji har tomonlama keskin oshganligi hech 
kimga sir emas. Bugungi kunda ta'lim tizimiga kirib kelayotgan mediaźa'limning 
o‘rni va ahamiyati beqiyosdir. 
Hozirgi kunda media — televidenie, radio, internet, kinomatografiya, ommaviy 
nashrlar (gazeta, jurnal), kompyuter axborot tizimlari paydo bo‘ldiv Endi mingtab 
targ‘ibotchilar shart bo‘lmay qoldi. Ba'zan «internet», «media» deyilganda 
qovog‘irniz solinadi. Bular, albaťtar yomonda, deymiz. Aslída ham shundaymi? 
«Media» lotinchada «vosita», co‘rtada źuruvchj», degan ma'nofarni beradL U 
ma'naviy (axborot, bilim) ehtiyojlarni qondirish vositasi. 
Britanjyaiik 
mediapedagog D,Bukíngemnjng fikricha, «axboroiíashgan 
jamiyatižf da yoshłar, albatta, :emediarnahsuřotlarni' passiv qabui qifishádi"Vá' 
áłbáftav 
mediama-' 
teriailatnłng 
qurbońłariga 
ayłaniśhadí, 
Birok, 
mediapedagogíka bołaňřng ožini markazga qo‘yadi.
Muammo shundaki, ayrirn hotlarda onalar, hatto ba'zi ham bolalariga 
mediamadanjyatni (kaltalarga salom berish, choy quyib uzatish, sochni turmaklash 
va h.k.) o‘rgata olrnaydilar, Mediata'lim, interfaol melodlar, o‘quvchiga individual 
ta'sir etadigan usu! sifaticla ta'lim jarayoniga jadal sur'atlar bilan kirib kelmoqda, 
Mediata'lim o‘quvchini shaxsiy 
fikr yuritishga ijodkorlik 
faoliyatlarini 
rivojlantirishga, axborot olish, uni qayta ishlash, sinlez qilish, shaxsiy xulosalar 
chiqarishga o‘rgatadi. 
Sinf xonalariga matbuot, televidenie, radio kino, video va internetlar olib 
kirilmoqda. Bularning barchasi media darslar nomi bilan ta'lim jarayonini tashkil 
etishga yordam bermoqda. Shu munosabat bilan maktab ta'limiga media darslar 
kiritilmoqda. Media darslarning qanday metodik imkoniyatiari bor va ular qanday 
afzalliklarga ega? 
O‘quvjarayonida dars sifati, samaradoriigini oshirishga yordam beradi. Bunday 
jarayonda bir vaqtning o‘zida o‘qituvchi nazariy axborotlarni berish bilan 
materiallarni yuqori darajadagi zamonaviy texnika vositasida namoyish etish 
imkoniyatiga ega bo‘ladi, O‘quv ob'ektlari va voqealarini modellashtiradi, uni 
avtomatik ravishda test ketma-ketligida namoyish etadi. Tasvirini tushiradi. 

---

83 
O‘quv-mehnat faoliyatlarini tashkil etishda kompyuter texnikalarini qo‘llash, 
íoydalanish imkoniyatini tug‘diradi. Shaxsan o‘zlari o‘quV materialini 
amaliyotda 
s 
sinab, bajarib borish imkoniyatiga ega bo ladifar; 
O‘quvchi- yakka tartibda ishlagan horda,-q(ziqlsh va, ijodiy ishlarini 
takomillashtirish•ímkoníyatí yaratiladi;% Multimedia. texnikasi ularning o:quv 
mazmuninř ďzláshtírjsh va qiziqishlarini yanada oshiradi. 
Axborot. bitan višhiash, (axborot qidirjsh, zarut!arini a$raźa "bfljsh qayta 
ishlash, žattibga keltłrłsh); Aborotłardan rnazrnunni řnanqqiy yaqinlarini 
ajratishgaofrganad;, 
axhorotni 
ofish 
madaoiyati„$hakf.fąůadiv 
Mediata'!imnitłg bosi;maqsadi asosiy qonunlarni tushunishga yordam herish\ 
octdiy yo‘nalish\erdagi media axbototlar tilini o 
i 
rganish; o‘quvc,hininq badiiy 
o
i
sishi, rivojianishiga hissa qo‘shish, media matn!arni maiakatž tahti\ eta otish, 
o‘rgatish 
va 
qabul 
qiiish 
ko‘nikrnasini 
shakllantirishdan 
iborat, 
Mediata'limning asosiy raazmuni mediamacianiyat tilini, uning tarixini bilish 
(kino san'ati, badiiy televidenie va badiiy media), material matn!arini 
tushunishdir, Uning pedagogik strategiyasi mediamatnlarni badiiy tahlii qila 
o!ish, unga interpretatsiya asosida baho hera olishdan iboratdir. 
Mediata'limning o‘quv-bilish jarayoni quyždagi bosqichlardan iborat: 
Mediata'lim tarixi haqidagi bilimlar, uning tuzilish nazariyasini o‘rganish-
o‘zlashtirish;Mediamatnlarni ongli qabul qifa oiish, uning tilini bilish va «o‘qita 
olish», shu haqida tasavvurlarini kengaytirish, ko‘rish orqali xotirasini 
mustahkamtash, tanqidiy, mantiqiy, ijodiy, obrazli: muammoli fikr yuritishni 
o‘rganish; Media materiallarni kreativ fikrlash orqali amaliyotda foydalanishdan 
iborat.Mediata'limning eng muhim vazifalaridan biri o‘sib kelayotgan yangi 
avlodnj tobora jadallashib borayotgan axborotlar oqimida har Xil axborotlarni 
olish, tushunib yetisht uni inson psixikasiga ta'sirini bilish va undan 
to‘g
t 
ri, maqsad\i foyda|anlshga oiíb Mediata'limda o‘quvchi kreativ fžkr 
ya'ni yangi boshtaydi. Jumaladan, esyuiet)ž, «konflikt», «kadrñý 
«možltaj» jarayoniga aioqadorlikda tushuniå, arraida qo‘lleb, o‘zlashtirib boradí. 
Media darslarržirjg eng afzaflik tornoni shundaki, jarayoržžda o‘quvchilarning 
hozirgi exborct jadal!ashayotgan bir vaqtda, mustaqil (jord qïj3 olish imkoniyattari, 
qobi!iyatiarirži rivoj;aûth
r
ib boradi. Shu munosabat bi!an dars\ar rnazrnuninj 
belgilash, tas
h 
kit et;shda faqatgina predrnet yoki mavzu raazmuniaa qarab qolrnay, 
balki unjng ta'lirniy, tamiyaviy, umumrivojlantiruvchi tomonlarini ham higobç;a 
olish kerak bo‘ladi. 
Xulosa qilib aytgaadar burgurtrgí kun o
t
quvchilarida mediata'ljrndan 
foydataažsh madaniyatini shakllantirish, axborotlarni olish va ularni yangi 
texnikalar yordamida qayta ishlash ko‘nikma!arini shakllantirish taleb etitadi.