|
ТЕХНОЛОГИЯ ДАРСЛАРИДА ЎҚУВЧИЛАРНИ АХБОРОТ
БИЛАН ИШЛАШ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ
СТРАТЕГИЯЛАРИ
Рахимова Нилуфар Эгамбергановна
- Урганч ДУ
Телефон: +998939228373
nilufar.raximova.1980@mail.ru
Давлатимиз раҳбари Ш.Мирзиёев ўзининг «Танқидий таҳлил, қатъий
тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик-ҳар бир раҳбар фаолиятнинг
кундалик қоидаси бўлиши керак» асарида таълим ва илм-фан, давлатнинг
ёшларга доир сиёсатини амалга ошириш, таълимнинг янги, замонавий
усулларини, жумладан, умумтаълим мактаблари, лицей ва касб-ҳунар
коллежлари, шунингдек, олий ўқув юртларидаги ўқитиш сифати билан
боғлик замонавий ўқув режа ва услубларни жорий этиш талаб даражасида
эмаслиги, болалар ва ёшларга махсус фанларни чуқур ўргатиш вазифалари
ҳали сифатли ва тўлиқ ҳолда ечилмаганлиги кўрсатиб ўтилган [1].
«Технология» таълим соҳасининг асосий мақсади ўқувчиларни мустақил
меҳнат фаолиятига тайёрлаш ҳисобланади. Маълумки, Ўзбекистон
Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги «Умумий ўрта
ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг давлат таълим стандартларини
тасдиқлаш тўғрисида» ги 187-сонли қарори [3] асосида Технология ўқув
фани дастурига бир қатор ўзгаришлар киритилди. Ушбу қарорда технология
ўқитувчилари ўқувчиларни меҳнат объектларни дизайн, декоратив ва амалий
268
санъат талаблари бўйича ясаш ва ижодий масалаларни ечишда ўқувчилар
мустақиллигини ривожлантириш бўйича билимлар беришлари талаб
қилинади. Технология машғулотларида 5 синф ўқувчиларининг фикрлаш
фаолияти даражасини аниқлаш бўйича ўтказилган тестлар шуни
кўрсатадики, ўқувчилар топшириқларни асосан репродуктив даражада
бажарар эканлар. Факат 20% ўқувчилар аналитик кўникмаларга эга бўлиб,
топшириқларни мустақил бажаришга қодирлар, бошқача айтганда ижодий
режимда ишлай оладилар, 10% ўқувчилар эса паст даражада фикрлайдилар.
Ушбу маълумотлар ўқувчиларнинг фикрлаш кўникма ва малакаларни
ривожоантиришга етарли эътибор берилмаётганини кўрсатади.
Технология таълимида ўқувчилар таълим ва тарбияси учун асосий шакл
булган дарс жараёни биринчи босқич ҳисобланади. Дарс мақсадидан келиб
чиққан ҳолда улар ўқув назарий, ўқув амалий ва ўқув тадқиқот турида
бўлиши мумкин. Келтирилган масалаларни ечиш учун шакл, метод ва
воситалар танлаш ўқитувчиларга қийинчилик туғриради.
Фикрлаш фаолияти ўқувчилар ўқув билиш фаоллигини ядроси
ҳисобланади.
Ўқувчилар
фикрлашини
ривожлантириш
ва
мукаммаллаштириш
психологик
педагогик
амалиётдаги
муҳим
муаммолардан ҳисобланади. Унинг ечимининг асосий йўли бутун ўқув
жараёнини рационал ташкил қилишдир.
Компетенция-билим, кўникма, малака, қарашлар, индивиднинг қадрияти
ва шахсий сифатлари, квалификациянинг намоён бўлиши ёки таъсир
кўрсатиш қобилияти бўлиб, 20 асрнинг 60 йилларидан бошлаб ҳориж илмий
адабиётларида, педагогик-психологик манбаларда акс эта бошлаган, 90
йиллардан бошлаб эса таълим тизимига кириб келган.
Таълим жараёнида педагогнинг асосий вазифаси ўқувчилардаги
предметга
ҳамда
метапредметга
оид
(таянч)
компетенцияларни
шакллантириш ва ривожлантиришга ёрдам беришдан иборат.
Метапредметга (мета-олдин, устида: предметдан олдин, предмет устида)
оид компетенциялар инсон ҳаётий фаолиятидаги муҳим кўрсаткичлар бўлиб,
жамиятдаги муваффақиятли турмуш тарзини таъминлашга муносиб ҳисса
қўшади. Муваффақиятга етакловчи маълум бир турдаги лаёқатлар, қобилият
ва малакалар инсон шахсиятидаги таянч компетенция ҳисобланади.
Метапредметли (таянч) компетенциялар-барча фанлар учун умумий бўлган
компетенциялар, ўзлаштирилган универсал фалият усуллари бўлиб, улар
таълим жараёнидан ҳам, реал ҳаётий вазиятларда ҳам татбиқ этилиши
мумкин. Метапредметли технология ҳар бир ўқувчининг турли фаолият
турларига кириша олишини назарда тутади, бу унинг шахс сифатидаги
камолоти учун шароит яратиб беради.
Компетенцияларни
шакллантиришга
йўналтирилган
таълим-
ўқувчиларнинг эгаллаган билим, кўникма ва малакаларини ўз шахсий, касбий
ва ижтимоий фаолиятларида амалий қўллай олиш имкрниятидир.
Компетенциявий ёндашувга асосланган таълим ўқувчиларда мустақиллик,
фаол фуқаролик позициясига эга бўлиш, ташаббускорлик, медиаресурслар ва
269
ахборот-коммуникация
технологияларидан
ўз
фаолиятида
оқилона
фойдалана олиш, онгли равишда касб-ҳунар танлаш, соғлом рақобат ҳамда
умуммаданий компетентликни шакллантиради. Ўқувчи ўз ҳаётида шахсий,
ижтимоий, иқтисодий ва касбий муносабатларга киришиши, жамиятда ўз
ўрнини эгаллаши, дуч келадиган муаммоларнинг ечимини ҳал этиши, ўз
соҳаси, касби бўйича рақобатбардош бўлиши учун уларда
Do'stlaringiz bilan baham: |
