|
260
TEXNOLOGIYA FANINI UMUMIY O‘RTA TA`LIM
MAKTABLARIDAGI O‘RNI
Sultonmurodova Gulnora Abduraqibovna -
Jizzax viloyati Yangiobod tumani
1-umumiy o‘rta ta`lim maktabi
Annotatsiya
Ushbu maqola umumiy o‘rta ta`lim maktablarida o‘quvchilarga texnologiya
fanining o‘qitilishning zarurligi, bolalarni kasb-hunarga yo‘naltirishdagi o‘rni
xususida fikrlar bildirilgan. Shuningdek, bugungi kunda ushbu fanni o‘qitishda
yuzaga kelayotgan muammolar haqida ham fikr-mulohazalar yuritilgan.
Tayanch so‘zlar:
Texnologiya, ishlab chiqarish, erkin tarbiya texnologiyasi,
kasbga yo‘naltirish.
Respublikamizda umumiy o‘rta ta`lim muassasalari oldiga o‘quvchilarni
xalq xo‘jaligining turli sohalarida samarali mehnat qilishga, kasb-hunarlarni ongli
ravishda tanlashga tayyorlash bo‘yicha qo‘ygan ijtimoiy buyurtmasini bajarishda
texnologiya faninining samaradorligini oshirish muhim ahamiyatga ega.
Texnologiya faniga e`tiborni kuchaytirish davr talabi ekanligi yaqqol
namoyon bo‘lmoqda.
Texnologiya fanida o‘quvchilarning ham intellektual ham jismoniy bilim,
ko‘nikma va malakalari uyg‘unlashgan holda shakllanishi hamda texnikaga oid
mehnat qilishning sensor ko‘nikmalarining rivojlanishi, shuningdek kasblar olami,
kasb tanlashdagi qiyinchiliklar va nomutanosibliklar, kasb tanlashda e`tiborga
olinadigan omillar haqidagi ma`lumotlar fanning asosiy maqsadi sifatida beriladi.
Texnologiya fani boshlang‘ich ta`lim yo‘nalishida umumlashgan holda,
5–9-sinflarda “Texnologiya va dizayn”, “Servis xizmati” yo‘nalishlarida o‘qitilishi
belgilandi. 5-9-sinflarda “Texnologiya va dizayn”, “Servis xizmati” yo‘nalishlariga
yangidan “Polimer materiallarga ishlov berish texnologiyasi”, “Elektronika
asoslari” va “Ro‘zg‘orshunoslik asoslari” bo‘limlari kiritilib, mavjud bo‘limlardagi
mavzular qayta ko‘rib chiqilib, takomillashtirildi.
Hozirgi kunda Germaniya, Rossiya, Singapur, Janubiy Koreya, Yaponiya,
Hindiston va boshqa qator rivojlangan davlatlarning ta`lim tizimi tahlil qilinganda
texnologiya ta`limi jarayoniga jiddiy e`tibor berilayotganligini ko‘rishimiz
mumkin. Mamlakatning rivoji ishlab chiqarish sohasiga bog‘liq ekanligi, ishlab
chiqarish sohasining rivoji mutaxassislar malakasiga bog‘liqligi isbotlanmoqda.
Texnologiya fanini rivojlantirishdagi muammolarni bartaraf etish maqsadga
erishishning muhim omillaridan hisoblanadi. Texnologiya fani jarayonini samarali
tashkil etishda quydagi muammolar mavjud:
1.
“Texnologiya fani"ning nufuzining pastligi, ushbu fan dasturida ko‘rsatilgan
mavzularning zamon talabi darajasida emasligi;
2.
Umumiy o‘rta ta`lim muassalarida darsliklarning va o‘quv metodik
qo‘llanmalarning yetarli emasligi;
3.
Moddiy-texnik bazaning talablarga javob bermasligi ya`ni “Texnologiya
fani” o‘quv xonasining yetarli darajada jihozlanmaganligi;
261
4.
“Texnologiya fani" o‘qituvchilarining kasbiy kompetentliligining yetarli
darajada shakllanmaganligi;
5.
Hozirgi vaqtda ham ayrim chekka hududdagi umumiy o‘rta ta`lim
maktablarida o‘g‘il va qiz bolalarning alohida guruhlarga bo‘lmasdan dars
mashg‘ulotlarining tashkil etilayotganligi kabilar.
Jumladan, ba`zi texnologiya fani o‘qituvchilarini qiynayotgan muammo bu
chekka qishloq, maktablaridagi texnologiya fanlarini o`tishda o`g`il va qiz bolalarni
birga o`qitilishi. DTS ga muvofiq informatika,xorijiy tillar va texnologiya fanlari
sinfda o`quvchi soni 25 nafarga yetsa bo`lib o`qitiladi. Informatika fani va xorijiy
tillarda mavzularni o`tishda deyarli muammo bo‘lmaydi, chunki barcha
o`quvchilarga bir mavzu o`tiladi. Ulardan farqli ravishda texnologiya fanida esa
o`g`il bolalar uchun alohida mavzu, qizlar uchun alohida mavzu o`tish zarur bo`ladi.
Aytaylik,7- sinfda 21 nafar o`quvchi bor 10 ta qiz, 11ta o`g`il bolalar.7-sinf I chorak
uchun o`g`il bolalar mavzusi: I bob, 2-mavzu “Asbob uskunalar, moslamalar va
ulardan foydalanish. Yog`ochga ishlov berishda qo`l asboblaridan foydalanish
texnologiyasi”. Bu mavzuni o`tishda qo`l arralari, duradgorlik uskunalari bilan
ishlash, ularni to`g`ri ishlatishni mashq qilishi lozim. Bu esa o`quv ustaxonasida
bajarilishi kerak. Qizlar uchun mavzu: I bob, 2-mavzu; “Asbob uskunalar,
moslamalar va ulardan foydalanish. Go`shtdan tayyorlanadigan yarimfabrikatlar,
ulardan foydalanish va saqlanishiga qo`yildigan talablar. Amaliy mashg`ulot:
“Dimlangan tovuq tayyorlash”. Bu mavzularni o`gil bolalar va qiz bolalar uchun bir
sinfda bir vaqtda o`tish kerak.O`g`il bolalar ustaxonada, qizlar esa pazandachilik
xonasida o`tish kerak. Mana shu vaziyatda qanday usullardan foydalansak ham biz
ko`zlagan natijaga erisha olmaymiz, chunki o`g‘il bolalarni ham qiz bolalarni ham
bir vaqtning o`zida nazorat qila olmaymiz. Chunki ustaxonaning va pazandachilik
xonasining xavfsizlik texnikasi qoidalari, sanitariya-gigena qoidalari bir biriga
nomutonosib. Jurnalga yozishda ham bir qancha xatoliklar kelib chiqadi. O`g`il
bolalar mavzusi ham qiz bolalar mavzusi ham 2 soatdan berilgan. Jurnalga 1soat
o`g`il bolalar mavzusi, 1soat qizlar mavzusi yozilsa rejadagi o`g`il bolalarning
1soati, qizlarning ham 1 soati qayerda qoladi? Chunki texnologiya fani mavzulari 2
soatdan berilgan. Buning eng muammoli tarafi shuki, o`qituvchi bir vaqtning o`zida
qanday qilib ham ustaxonada, ham pazandachilik xonasida bo`la olishi mumkin. Bu
masalani chuqurroq o`rganib ko`p yillik tajribalarimga asoslanib shuni
aytmoqchimanki, o`quvchi sonidan qat`iy nazar texnologiya darslari o`g`il va qiz
bolalarga alohida-alohida o`tilsagina ko`zlangan natijaga erishish mumkin!
Ta`lim sifatini oshirish, ta`lim standartlari, o`quv dasturlari, darslik va
qo`llanmalarni takomillashtirish, ilg`or pedagogik va axborot kommunikatsiya
texnologiyalarini keng joriy etish masalalariga alohida e`tibor qaratilayotgan bir
paytda maktab ustaxonalari va pazandachilik, tikuvchilik xonalarini jihozlanishiga
ko‘pchilik rahbarlar panja orasidan qarashadi. Qishloq-tuman maktablarining
ayrimlarida ustaxona va tikuvchilik, pazandachilik xonalarining jihozlanishi
achinarli holatda. Amaliy mashg‘ulotlarni o`tishda bu kabi mashg`ulotlar
o`qituvchilarga ko`plab qiyinchiliklar tug‘diradi. Bunday holatlarni oldini olish va
bartaraf etishning ayni payti. Texnologiya fani o`qituvchilarini eng quvontirgan hol
262
bu 2019-2020-yil o`quv yilidan barcha sinflar darslik bilan ta’minlangani bo`ldi.
Xalq ta`limi vazirligi tomonidan yaqin kelajakda o`quvchilarni kasbiy ta`limga
yo`naltirish maqsadida esa super ustaxonalar, bolalar texnoparklari va boshqa
zamonaviy parklar ochish ko`zda tutilmoqda.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, xulosa o‘rnida ta`kidlash mumkinki,
texnologiya faniga berilayotgan e`tibor kelajakda o‘quvchilarning ham aqliy, ham
jismoniy jihatdan kamol topishlariga, ularning kasb va ish malakalari
mamlakatimizda amalga oshirilayotgan tizimli demokratik islohotlarga va
mamlakatni modernizatsiyalashga muvofiq holda shakllanishi asosida zamonaviy
mutaxassislar sifatida tayyorlanishiga zamin yaratadi, deb o‘ylaymiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
