|
Fakultativ obyekti
xo‘jalik subyekti
sifatida faoliyat ko‘rsatmaydigan alohida fuqarolar va davlatning qonun
bilan qo‘riqlanadigan huquq va manfaatlari bo‘lishi mumkin.
NOTA BENE !
Raqobat
xo‘jalik yurituvchi subyektlarning musobaqalashuvi bo‘lib,
ularning mustaqil harakatlari har bir subyekt tomonidan tegishli tovar
bozoridagi tovarlar muomalasining umumiy shart-sharoitlariga ta’sir
ko‘rsatish imkoniyatini cheklaydi.
NOTA BENE !
Monopolistik faoliyat
— xo‘jalik yurituvchi subyektlarning, davlat
boshqaruvi organlari va mahalliy davlat hokimiyati organlarining
monopoliyaga qarshi kurash haqidagi qonun hujjatlariga xilof bo‘lgan,
raqobatga yo‘l qo‘ymaslikka, uni cheklash yoki bartaraf etishga qaratilgan
harakatlari yoki harakatsizligi.
Obyektiv tomondan JK 183-moddasining 1-qismida
nazarda tutilgan
harakatlar monopoliyaga qarshi faoliyat olib borish vakolat doirasiga
kiruvchi organga axborot bermaslikdan yoki bila turib haqiqatga to‘g‘ri
kelmaydigan ma’lumotlarni taqdim qilishdan, xuddi shunday qilmish
uchun ma’muriy jazo qo‘llanilgandan so‘ng sodir etilishida ifodalanadi.
O‘zbekistonning amaldagi qonunchiligiga ko‘ra, «Tovar bozorlarida
raqobatni rivojlantirishga ko‘maklashish, xo‘jalik yurituvchi subyektlar,
davlat boshqaruvi organlari va mahalliy davlat hokimiyati organlarining
152
monopolistik faoliyatini va insofsiz raqobatini cheklash hamda to‘xtatib
qo‘yish sohasida davlat siyosatini monopoliyaga qarshi davlat organi olib
boradi»
1
. Bularga O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyadan chiqarish,
raqobat va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi
2
,
shuningdek, uning hududiy organlari kiradi. Aynan qo‘mita bo‘linmalari
va qo‘mitaning o‘zi bir butunlikda monopoliyaga qarshi faoliyat olib
borishga vakolatli organ sifatida qabul qilinadi. Shu sababli axborot
bermaslik yoki haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan ma’lumotlarni, bila turib,
boshqa davlat organlariga taqdim qilish monopoliyaga qarshi
qonunchilikni buzish sifatida kvalifikatsiya qilinishi mumkin emas.
O‘zbekiston Respublikasining «Tovar bozorlarida monopolistik
faoliyatni cheklash va raqobat to‘g‘risida»gi amaldagi Qonuniga asosan,
davlat monopoliyaga qarshi organi so‘rov asosida uning turi va sifat
xususiyati hamda xo‘jalik subyekti uchun ahamiyatliligidan qat’i nazar
istalgan axborotni olish huquqiga ega
3
. Mas’ul shaxslar davlat qo‘mitasiga
har qanday axborotni, ya’ni:
—
xo‘jalik yurituvchi subyektning ustav jamg‘armasidagi aksiyalarning
o‘ttiz beshdan ortiq ulushini har qanday usulda (xarid qilish, almashtirish,
hadyaga olish, ishonchli boshqaruv va hokazo) olishi to‘g‘risida;
—
xo‘jalik yurituvchi subyektning tadbirkorlik faoliyatini olib borish
yoxud uning ijroiya organi vazifalarini amalga oshirish shartlarini
belgilash imkonini beruvchi huquqlarni har qanday usulda (saylash,
kelishuv, topshiriq va boshqalar orqali) olishi to‘g‘risida;
—
bitimlar to‘g‘risida, ya’ni uning natijasida tabiiy monopoliya subyekti
tovar ishlab chiqarish (realizatsiya) uchun mo‘ljallanmagan, davlat
tomonidan tartibga solinadigan, asosiy vositalarga mulk huquqini qo‘lga
kiritishi yoki asosiy vositalardan foydalanish huquqini olishi, agar ushbu
asosiy vositalarning balans qiymati tabiiy monopoliya subyekti
1
Қаранг
:
Ўзбекистон Республикасининг 1996 йил 27-декабрдаги «Товар бозорларида монополистик фаолиятни
чеклаш ва рақобат тўғрисида»ги 355-1-сон Қонуни, 9-модданинг 1-қисми.
2
Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 30-апрелдаги «Ўзбекистон Республикаси
монополиядан чиқариш, рақобат ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш Давлат қўмитасини ташкил этиш
тўғрисида»ги ПФ-3602-сон Фармони // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2005 й., 1718-
сон, 127-модда.
3
Қаранг
:
Ўзбекистон Республикасининг 1996 йил 27 декабрдаги «Товар бозорларида монополистик фаолиятни
чеклаш ва рақобат тўғрисида»ги 355-1-сон Қонуни, 11—12-моддалар.
153
mablag‘ining o‘n foizidan ortig‘ini tashkil etsa;
—
tabiiy monopoliya subyekti boshqa xo‘jalik subyektiga egalik
huquqini yoki tabiiy monopoliya
1
to‘g‘risidagi qonunchilik bilan tartibga
solinadigan asosiy vositalarning bir qismidan foydalanish huquqini
beradigan bitimlar to‘g‘risida, agar ushbu asosiy vositalarning balans
qiymati tabiiy monopoliya subyekti mablag‘ining o‘n foizidan ortig‘ini
tashkil etsa;
—
xolding tashkil etish, ya’ni aktivlari qatoriga boshqa tashkilotlarning
nazorat paketi aksiyalari kiradigan ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlarini
tuzish to‘g‘risida;
2
—
muayyan xo‘jalik subyektining tovar bozoridagi, savdo-sotiq hajmi
va bozordagi ulushi chegarasini belgilovchi ma’lumotlarni. Bunday
ma’lumotlar qatoriga, masalan, tovarlarni realizatsiya qilish, ularni
muayyan hududlarga olib kirish va ulardan olib chiqish hajmi to‘g‘risidagi
ma’lumotlarni kiritish mumkin;
—
O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyadan chiqarish, raqobat va
tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi Komissiyasi yoki
ularning hududiy organlari tomonidan monopoliyaga qarshi qonunchilikni
buzganlik to‘g‘risidagi ishlarni tayyorlash va ko‘rish uchun talab
etiladigan, shuningdek, uning qaror va yo‘riqnomalarini ijro etish uchun
zarur bo‘ladigan ma’lumotlar. Javobgar shaxslar nafaqat kerakli hujjatlarni
taqdim etishi, balki zarur hollarda o‘zlari suhbatlarga kelib, yozma
tushuntirish berishlari lozim;
—
monopol mahsulotga qat’iy va tartibga soluvchi narxlarni (tariflarni)
shakllantirish, asoslash va qo‘llashga doir;
—
tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan iste’molchilarga
realizatsiya qilinadigan tovarlar hajmi bo‘yicha shartnomalariga rioya
qilinishiga doir;
—
tabiiy monopoliya subyektlarini tashkil etish, qayta tashkil etish va
1
Қаранг
:
Ўзбекистон Республикасининг 1997 йил 24 апрелдаги «Табиий монополиялар тўғрисида»ги 398-1-сон
Қонуни (Ўзбекистон Республикаси 1999 й. 19 август- даги 815-1-сон Қонунининг таҳририда) // Ўзбекистон
Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1999 й., 9-сон, 212-модда; Ўзбекистон Республикаси қонун
ҳужжатлари тўплами, 2006 й., 41-сон, 405-модда; 2007 й., 50-51-сон, 499-модда.
2
Қаранг
:
Ҳолдинглар тўғрисидаги Низом (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳ- камасининг 1995 йил 12
октябрдаги 398-сон қарори билан тасдиқланган) // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2001
й., 15-16-сон, 106- модда; Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2002 й., 17-18-сон, 135-модда.
154
tugatishga doir;
—
qonunchilikda belgilangan holatlarda moliyaviy ishlab chiqarish
guruhlarini tashkil etishga doir ma’lumotlarni berishlari shart.
Ma’muriy organlarning talabi bilan yoki talabisiz taqdim etilishi lozim
bo‘lgan ma’lumotlar ro‘yxati yuqoridagilar bilan chegaralanmasdan,
Monopoliyadan chiqarish, raqobat va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash
davlat qo‘mitasi talabi bilan javobgar shaxslar boshqa ma’lumotlarni ham
taqdim etishlari lozim. Shu o‘rinda quyidagilarga alohida e’tibor berish
zarurki, monopoliyaga qarshi organlar tomonidan talab qilinadigan
hujjatlar faqat monopoliya faoliyatini amalga oshirish yoki monopoliya
faoliyatini amalga oshirish ehtimoli mavjudligi bilan bog‘liq masalalarga
tegishli bo‘ladi, bunday masalalarga tegishli bo‘lmagan hujjatlarni ushbu
organlar talab qilishi mumkin emas. Aks holda hokimiyat vakolatlarini
ochiqchasiga suiiste’mol qilish sifatida aybdor shaxslarni jinoiy
javobgarlikka tortish lozim bo‘ladi.
Amaldagi qonunchilikda belgilangan tartibda mas’ul shaxsning mustaqil
ravishda yoki monopoliyaga qarshi kurashuvchi organning talabi bilan
taqdim etishi lozim bo‘lgan hujjatlarni monopoliyaga qarshi kurashuvchi
organlarga taqdim etmasligi
Do'stlaringiz bilan baham: |
