M. Y. Ayupova

Yordamchi maktabdagi logopedik ishlar
Aqliy z a if o 'q u v c h ila rd a n u tq k am ch ilik larin i tu z a tish m axsus, 
lo g o p e d ik ish la rn in g ta sh k il q ilin is h in i ta la b q ila d i. Y o rd a m c h i 
maktablarning o'quv rejasida o'qituvchi-logoped tom onidan o'tkaziladigan 
logopedik m ashg'ulotlar soati k o 'zd a tutilgan. O 'qituvchi logoped tibbiy 
pedagogik komissiyaning a ’zosi hisoblanadi. Maxsus tekshirish yo'li bilan
520
\

---

u bolaning n utqida kamchiligi b o r-y o ‘qiigini va uning xarakterini aniqlay 
bilishi kerak.
0 ‘quv yilining boshida logoped m aktabga qabul qilingan b arch a 
o ‘q u v c h ila rn i te k sh ira d i. 0 ‘q u v c h ila r o g 'z a k i n u tq in in g d astlab k i 
tekshirilishi darslar vaqtida o'tkaziladi. Yozuv m alakalari diktant orqali 
tekshiriladi.
D a stlab k i te k sh irish d a v o m id a n u tq id a k am ch ilig i an iq la n g a n
bolalarning ham m asini logoped maxsus jum alga belgilab qo'yadi. Shundan 
so'ng nutqning va yozuvning holati individual tekshiriladi va bolaga nutq 
kartasi to id irila d i. Logopedik yordam ga ju d a m uhtoj, nutq nuqsoni O g'ir 
bolalar logopedik m ashg'ulotdarda qatnashish uchun tanlanadi. Qolganlar 
k a n d id a t sifa tid a q abul q ilin ib , m a k ta b g a d a stla b qab u l q ilin g a n
o 'q u v c h ila rd a n u tq b u zilish la ri b a r ta r a f e tilg a n d a n s o 'n g log o p ed
to m o n id an m ashg'ulotlarga chaqiriladi.
N u tq n u q so n in in g xarakteri va b o la n in g o 'z la sh tiris h id a uning 
aham iyati m ashg'ulotlarga qabul qilishda asosiy m ezo n bo'lib hisoblanadi.
Logopedik m ashg'ulotga qatnashadigan bolaning nu tq kartasiga u 
bilan olib boriladigan m ashg'ulotlarning individual rejasi ilova qilinadi. 
R eja tek shirish d an olingan b arch a m a ’lu m o tlarn i um um lashtiruvchi 
logopedik xulosa asosida tuziladi.
Logoped o'quvchidagi nutq nuqsonining xarakteri va etiologiyasini 
aniqlash, unga nisbatan eng to 'g 'ri va sam arali yondashuv yo'lini topish 
m aqsadida tibbiy tekshirish m a’lum otlari bilan tanishadi.
N u tq nuqsoniga ega bo'lgan bolalar bilan m ash g 'u lo tlar tashkil qilish 
va ularni o'tkazishda kamchiliklarini to 'g 'rilash yuzasidan olib boriladigan 
ishlar bolalarning yosh xususiyatlarini, nutq defekti xususiyatlarini, ona 
tilidan m aktab dasturini hisobga olgan holda tashkil qilinadi. Logopedik 
m ashg'ulotlarga dars m ashg'ulotlaridan b o 'sh va sinfdan tashqari vaqtda 
5—6 dars ajratiladi. M aktab m a’m uriyati va sin f o'qitu vch ilari bilan 
kelishgan holda logoped o'quvchilarni o 'q ish darslaridan chaqirib olishi 
m um kin.
1—IV sinf o'quvchilari bilan individual va guruh tarzidagi m ashg'ulotlar 
haftasiga 4 m arta va V—VI sinflarda haftasiga 3 m arta o'tkaziladi. H ar 
bir o'quvchi bilan olib boriladigan individual m ashg'ulotga, odatda 15 
m ing ajratiladi. G u ru h m ashg'ulotlarining davom iyligi — 45 ming. Kichik 
g uruhchalar bilan 2 0 -2 5 ming m ashg'u lotlar o'tkazishga yo'l qo'yiladi.
O d a td a in d iv id u a l m a s h g 'u lo tla r to v u s h la rn i p o sta n o v k a yoki 
korreksiya qilishga m uhtoj bolalar bilan o'tkaziladi.
Logoped bitta nutqiy nuqson bo'yicha 4—6 kishidan iborat guruhni 
k o m p lek tlash tirad i. 2—9 o 'q u v c h id a n ib o rat k ichik g u ru h la r b ir xil 
o 'quv chilar bilan, o'ziga xos reja bo'y ich a ishlash talab qilingandagina 
k o m plektlashtiriladi. O 'qituvchi va logoped, sin f rahbari, tarbiyachi
521

---

o ‘quvchilarni logopedik m ashg'ulotlarda qatnashishlarini nazorat qilib 
turishlari kerak.