11 маъруза очиқ кон ишларида тоғ жинслари массивининг

---

Очиқ кон ишларида тоғ жинслари массивининг 
деформациялари. Деформацияларнинг таснифланиши 
Навоий давлат кончилик 
институти 
Jiyanov Abdunor Bobokulovich
|
Геомеханика
1 
11 - МАЪРУЗА 
 
ОЧИҚ КОН ИШЛАРИДА ТОҒ ЖИНСЛАРИ МАССИВИНИНГ 
ДЕФОРМАЦИЯЛАРИ. ДЕФОРМАЦИЯЛАРНИНГ ТАСНИФЛАНИШИ 
 
Дарснинг мақсади:
фойдали қазилма конларини очиқ усулда қазиб 
олишда поғоналар, карьер бортлари қияликларида деформацияларнинг 
турлари ва уларнинг содир бўлиш сабабларини ўрганиш. 
 
Режа: 
1.
Тўкилма ва ўпирилиш деформацияларнинг турлари ва уларнинг 
содир бўлиш сабаблари. 
2.
Поғоналар ва карьер бортларида сурилиш деформациялари. 
3.
Даврий, қопламали ва боғланишли сурилмаларнинг содир бўлиши. 
4.
Қатламли тоғ жинслари массиви устки ва ён томонида чуқур 
сурилмалар. 
Тоғ жинслари массиви деформацияси мураккаб инженер-геологик 
жараён бўлиб, табиий ва техноген омиллар таъсири остида кон лаҳимлари 
чегаралари формасининг ўзгаришига олиб келади. Деформациянинг 
интенсивлиги ва кўриниши тоғ жинслари массивининг геологик ва 
гидрогеологик тузилиши, шунингдек, унга техноген кўринишдаги таъсир 
турига боғлиқдир. 
Карьер борти ва погоналардаги тоғ жинси массивларининг қуйидаги 
асосий деформацияланиш кўринишлари кузатилиши мумкин. 
1.
 
Тўкилиш деформацияси
– бу майдаланган тоғ жинслари бўлак-
ларининг қияликлар ва қиялик асосларида тўпланишидир. Бу кўринишдаги 
карьер борти деформацияси жуда кенг тарқалган ва барча турдаги тоғ 
жинслари (қояли, боғланмаган алоҳида донадор ва юмшоқ боғланган) учун 
характерлидир. Шамол таъсирида нураган тоғ жинслари синиқ бўлаклари 
тўкилмаларга жойлашади. Майдаланган тоғ жинслари бўлаклари ўлчамлари 
ва кўриниши турли хил бўлиши мумкин ва улар тоғ жинси турига, таркибига, 
намлик ва дарзликка боғлиқ бўлади. 
Тўкилмалар ётиш шаклига қараб қуйидаги турларга бўлинади: 
