Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги

ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШДА ЗАМОНАВИЙ ДАСТУРЛАР
Салиева Пердехан Алимбетовна 
Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими ходимларини қайта 
тайѐрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти
 
Маълумки давлатимиз раҳбари ташаббуси билан қабул қилинган, 
Кадрлар тайѐрлаш миллий дастури ҳамда унинг узвий ва мантиқий давоми 
бўлмиш 2004–2009 йилларда Мактаб таълимини ривожлантириш Давлат 
умуммиллий 
дастури 
доирасида 
мамлакатимизда 
кенг 
кўламли 
бунѐдкорлик ишлари амалга оширилди. 
Мамлакатимизда ижтимоий, иқтисодий, маданий ва маърифий 
тараққиѐтнинг ―Ўзбек модели‖ ҳамда унинг ҳосиласи бўлмиш таълимнинг 
миллий моделини дунѐ ҳамжамияти эътироф этмоқда.
Мамлакатимизда еттита таълим туридан иборат, бир-бири билан 
чамбарчас, кетма-кетликда, изчил ва узвий боғланган, яхлит узлуксиз 
таълим тизими жорий этилди. 
Бугунги кунда илм-фан, техника ва ишлаб чиқариш соҳаларининг тез 
суръатларда жадаллик билан ривожланиши таълим тизими ходимларидан
таълим-тарбия сифатини мазмун жиҳатидан янги босқичга кўтаришни талаб 
этиб, айниқса ўқитувчилар зиммасига янада юксак масъулият ва 
вазифаларни юклайди. 
Бугунги кунда халқ таълими тизимида таълим сифатини мазмунан
янги боскичга кўтариш мақсадида қатор ислоҳотлар амалга ошириб 
келинмоқда. 

---

176 
Таълим тизимидаги энг муҳим вазифалардан бири ҳам таълим сифати 
ва мазмунини янги боскичга кўтариш, маънавий жиҳатдан баркамол, 
шахсий ва касбий фазилатларга бой, мустақил фикрлайдиган фаол ѐшларни 
тарбиялаш, 
ўкитувчиларнинг 
билими 
ва 
касбий 
маҳоратини 
ривожлантириш, уларга амалий методик ѐрдам бериш, хусусан, ѐш 
ўкитувчиларнинг танлаган касбига нисбатан иштиѐқини оширишга 
қаратилган тадбирларни амалга оширишдир. 
Таълим соҳасида жорий этилаѐтган инновациялар ―Дарс муқаддас‖, 
―Маҳорат дарси‖,―Устоз- шогирд‖,―Узлуксиз ва узвий‖, ―Пухта ишланган 
режа – самарали натижа
”,
―Ўрган-ўргат‖ тадбирлари ўқитувчиларни 
дарсларга пухта тайѐргарлик кўриб, ижодий изланиб янгича ѐндошув 
дарслар ўтиб юқори натижаларга эришишига таъсир этмоқда.
Бу вазифаларни самарали амалга ошириш учун ўзаро тажриба 
алмашиш усулидан фойдаланган ҳолда турли йўналишларни ўзида 
мужассасамлаштирган тадбирлар мажмуаси амалиѐтга татбиқ этилиб, 
мактаблар, туманлар ўқитувчилар ўртасида, бири-бирининг тажрибасини 
ўрганиш ва оммалаштириш, ўзаро дўстона рақобатбардошлик муҳитида иш 
жараѐнини ташкил этиш мақсадида жорий этилмоқда. 
Асосий мақсади Давлат таълим стандартларига мувофиқ ўқувчиларни 
ўқитиш ва тарбиялаш ҳамда шахснинг таълим олиш ҳуқуқини рўѐбга 
чиқариш ҳисобланади. Шу мақсаддан келиб чиққан ҳолда, барча 
мактабларда ҳам фаолият ташкил этилади, вазифалар устида ишланади, 
лекин натижа турлича, бу эса ушбу мактабдаги раҳбарнинг қобилиятига, 
тажрибасига ва энг асосийси жамаода соғлом муҳитни ярата олишига 
боғлиқ. Шунингдек, педагогик кадрларнинг тўғри танланиши, уларнинг 
салоҳияти, ижодкорлиги, ўз устида доимий равишда изланиши, 
янгиликларга талпиниши ва ўрганиб ўз шогирдларига ўргатишига 
боғлиқдир.
Умумий ўрта таълим мактабларининг фаолиятини режалаштиришда 
қуйидагиларни инобатга олиш лозим:
-мактабда таълим-тарбия жараѐнининг замонавий талабларига мос 
келиши; 
-мактабда дарс жараѐнида ўқитишнинг янги усуллари, янги педагогик 
технологияларнинг жорий этилганлиги;
-фанлар бўйича метод бирлашмалар фаолияти, ўқитувчиларга 
методик ѐрдамнинг ўз вақтида ва керакли даражада берилиши; 
-мактабда 
ИКТ 
ўқитилиши, 
ўқитувчиларнинг 
компьютер 
саводхонлиги даражаси
Таълим соҳасида жорий этилаѐтган инновацияларни амалда
қўллашда масъул шахслар айниқса, методбирлашма раислари ва директор 
ўринбосарлари томонидан ўрганилади. Ўрганиш жараѐнида учраган 
камчиликлар юзасидан маслаҳатлар берилади ва илгор тажрибаларини ўз 
иш фаолиятида фойдаланилишини белгилаб оладилар. 
Фаолият самарадорлигига бевосита ўқув-тарбия жараѐнини методик 
таъминлаш кичик гуруҳининг методистлари масъул ҳисобланади. Малака 
ошириш институти профессор – ўқитувчилари методик ѐрдамлар кўрсатади. 

---

177 
Айникса, таълим соҳасида жорий этилаѐтган инновациялар 
ўкитувчилар ўртасида икки йўналишда амалга оширилиши мумкин: 
1.Устоз-шогирд мактаби ташкил этиш орқали.
2.Илғор тажриба мактабини ташкил этиш орқали.
 
Бунда, ўз фани йўналишида илғор тажрибага эга, ижодкор, ташаббускор, 
янгиликка интилувчан ва мунтазам равишда касбий билимларини ошириб 
борадиган; 
фаолияти тўғрисида таълим муассасаси раҳбарлари, касбдошлари, 
ўқувчилар ва уларнинг ота-оналари томонидан ижобий баҳо берилган; 
илмий-амалий анжуманларда маърузачи сифатида иштирок этган, 
Республика ва маҳаллий матбуотда эълон қилинган мақола ѐки илмий, 
илмий-методик, тўпламларда чоп этилган маърузалар муаллифи; 
―Йилнинг энг яхши фан ўқитувчиси‖ кўрик-танлови (республика, 
вилоят, туман) совриндорлари; 
камида 3-5 йил давомида ўқувчиларининг ўзлаштириш сифат 
кўрсаткичи юқори бўлганлиги ва бошқа кўрсаткичлари ҳисобга олиниб 
ўқитувчилар танланади.
Мактаблардаги 
машғулотлар 
фан 
ўқитувчиларининг 
методик 
кунларида ўқув, ўқув - семинар, тренинг, баҳс-мунозаралар ўтказиш ҳамда 
амалий кўникма ва малакаларни мустаҳкамлаб бориш учун ўзаро дарслар 
кузатиш, таҳлил қилиш, илғор тажрибаларни ўрганиши ва амалга татбиқ 
қилиши, инновациялар (илғор педагогик ва ахборот технологиялари)дан 
фойдаланиши ва тегишли консультациялар шаклида олиб борилади, вақти-
вақти билан давра суҳбатлари ўтказилиб, юзага келаѐтган муаммоларни 
бартараф этиш чораларани кўради.
Ҳар бир мактабда ўқитувчилар учун илғор тажриба мактаби ташкил 
этилади. Мактабга илғор ташкилотчи ўқитувчилардан раҳбар белгиланади. 
Илғор тажриба мактаби бўйича бир ойда икки марта машғулотлар ташкил 
этади. Мактабнинг иши унинг ташкил этилишига қараб режалаштирилади. 
Режада берилган мавзулар ушбу мактабдаги ѐки қўшни мактабда илғор 
тажрибали ўқитувчилар томонидан амалга оширилади. 
Илғор тажриба мактабига асосан, дарс ўтишнинг ноанънавий 
усулларидан, янги педагогик технологиялардан, инновацион ва интерфаол
усуллардан унумли ва самарали фойдаланадиган ўқитувчилар орасидан 
танлаб олинади.
Илғор тажриба мактабида фаолият кўрсатадиган ҳар бир ўқитувчи ўз 
иш тажрибасини бошқа ўқитувчилар билан ҳамкорликда олиб боради.
Масалан, мактабнинг ўқитувчилари қуйидаги усуллар орқали бир-бирлари 
билан тажриба алмашишлари мумкин. 
-дарс ўтишнинг инновацион усулларидан кенг фойдаланиш;
-дарс ўтишда ахбарот коммуникация технологияларидан фойдаланиш; 
-дарсларда ўқувчилар фаоллигини ошириш, 
-ўқувчиларнинг ижодий фаолиятини ўстириш;
-дарс ўтишда дидактик материаллардан фойдаланиш; 
-―Ҳамкорликда ўқитиш технологияси‖дан фойдаланиш;
-―Дидактик ўйин технологияси‖дан фойдаланиш; 
- ―Модулли таълим технологияси‖ орқали ва ҳ.к. 

---

178 
Илғор тажриба мактабида олиб бориладиган машғулотларни ҳар 
бир ўқитувчи мактаб иш режасида белгиланган мавзулар асосида ўз иш 
тажрибасидан келиб чиқиб олиб боради. Мактабда олиб борилган ҳар бир 
машғулотдан ҳар бир ўқитувчи маълум бир тажриба ва янгилик ўрганишга
муваффақ бўлади. Ҳудудларда илғор тажриба мактабларининг ташкил 
этилиши орқали ѐш ва тажрибаси кам ўқитувчиларга услубий ѐрдам 
берилади. Шунингдек, дарс ўтиш сифати оширилиб, ўқувчиларнинг билим-
самарадорлигини оширишга эришилади.
Тадбирлар мажмуаси кўп сонли педагоглар тажрибаси асосида 
мунтазам бойиб бораверади. Энг муҳими, мазкур тавсияларни амалга 
оширишда ўқитувчиларимизнинг виждонан ва сидқидилдан ўқувчиларга 
таълим тарбия беришидадур.