Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги

 
SALOMATLIK-TUMAN
 
BOYLIK 
Xudoyberdieva G.I. – SamDU “Hayot faoliyati havfsizligi” kafedrasi mudiri, 
Yodgorov F.Sh. - SamDU o'qituvchi. 
Salomatlik –har bir inson uchun bebaho boylik sifatida jamiyatning 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining muhim shartlaridan hisoblanadi. Sog`lom 
inson 
istalgan 
jamiyatda 
katta 
kuchga 
yaratuvchanlik 
vazifasini 
bajarib,intellectual va jismoniy qobilyatining manbai hisoblanadi.
Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) tarixi bo'yicha sog'liq - bu inson 
organizmining nafaqat kasallik va har xil jismoniy kamchiliklardan holi bo'Iishi, 
balkim, uning ijtimoiy, ruhiy va jismoniy rivojlanish holatlarining to'liq osoyishta 
bo'Iishi hamdir. Yosh avlodni jismonan va ruhan sog'lom fikrli qilib tarbiyalash 
oily ta'lim istiqboi taraqqiyoti asosi hisoblanadi. Yosh avlod shakllanishi uchun 
ularda sog'lom xulq odobini, ya'ni sog'lom yashash tarzi tushunchasini 
shakllantirish kerak. Sog'lom yashash tarzi - bu insonlaming o'zlarining va 
atrofdagi kishilarning sog'lig'ini saqlash, uni yaxshilash (tiklash) va 
mustahkamlashlari uchun bilishlari zarur bo'lgan ilmiy asoslangan bilimlar, 
amaiiy ko'nikimalar va shu ko'nikmalarga kundalik hayotda amal qilishi shart 
bo'lgan maromiy va me'yoriy tartib qoidalar majmuasidir. 
Sog'lom yashash tarzini asosiy tarkibiy qismlariga kun tartibi, ovqatlanish 
tartibi, jismoniy va tibbiy faollik, oila va nikoh, mehnat qilish va dam olish, 
shaxsiy pokizalik, ruhiy osoyishtalik, o'z sog'lig'ini o'zi nazorat qilish, o'zini o'zi 
uyg'un (ma'naviy, jismoniy, jinsiy) tarbiyalash, zararli odatlar (ichish. chekish, 
giyohvandlik) dan holi bo'lish odoblari kiradi. Yosh avlod sog'lom bo'Iishi uchun 
sog'lom yashash tarzining barcha tarkibiy qismlari bo'yicha ma'lum bilimlarga 
ega bo'Iishi zarur. Ana shu bilimlar bo'yicha insonda ma'lum amaiiy 
ko'nikamalar shakllanadi. Xalqimiz orasida nosog'lom yashash tarzi ko'proq 
shakllangan oilada tibbiy madaniyatning yetarli darajada bo'lmasligi yosh avlod 

---

194 
sog'ligini yomonlashtiruvchi xavf-xatarli omillarga sabab bo'ladi. Inson 
sog'ligining 50-55% i uning nosog'lom yashash tarziga bog'liqligi isbotlangan, 
ya'ni nosog'lom yashash tarzi - kun tartibi ovqatlanish tartibiga rioya qilmaslik, 
zararli odatlarni qo'llash, dam olishning buzilishi va hokazolar. Sog'liqning 50-
55 % iga yomonlashuviga olib keladi. Jamiyatimizning ko'pchilik qatlamlarida 
nosog'lom turmush tarzi odatga aylangan. Ya'ni sharqona quda-anda bo'lish 
(bo'lajak kelin-ku> ovlarning nasl-nasabini surishtirish), nikohdan keyingi chilla 
va boshqaiar deyarli yo'qolib ketgan. Nikoh oldi va nikoh marosimlari o'zgarib 
ketgan, ichkiiiksiz o'tmaydi. Yoshlar tanishganda ham, nikoh marosimlarida 
ham, to'ydan keyingi chillada ham ichishadi va chekishadi. Dinimizda ichish, 
chekish man qilingan. Bobomiz Amir Temur:- "Men bolalarim va nabiralarimni 
uylantirishda kelin bo'lmishning yetti pushtini surishtirib bildim. Agar uning 
nasl-nasabi toza bo'lsa, jismoniy kamolotdan va axloq-odobda namunali bo'Isa, 
xalqqa to'y-tomosha berdim. Avlodim sog'lom bo'Iishi uchun, bolalarim va 
aabiralarimga ichishni man qildim" - degan. Demak, bu borada ham yoshlarda 
nosog'lom yashash tarzi shakllangan. Davlatimiz aholisining 33,3 % i, ya'ni 
respublikamiz har 3-feqarosi 14-30 yoshgacha bo'lgan yigit va qizlardir. Turli 
oily o'quv yurtlarida tahsil ebyotgan talabalar sog'ligi tekshirib ko'rilganda, 
ularning 40 % ida surunkali kasalliklar psixik va asab kasalliklari, yurak-qon 
tomir tizimi, hazm tizimi kasalliklari) aniqlangan. 
Jahon sog'liqni saqlash tashkilotining quyidagi hulosasi yuqoridagi 
fikrimizni 
tasdiqlaydi. 
Unda 
Markaziy 
Osiyo 
respublikalari 
aholisi 
sog'liqlarining yomonlashuviga Naming ko'pchilik orasida sog'lom yashash 
tarzining amaiiy ko'nikmalari yo'qligi sabab bo'knoqda deyiladi. 
Yoshlar salomatligining sohasidagi ahvoi tahlili shuni ko'rsatdiki, yosh 
avlodni jismonan barkamol va ma'nan axloqli qilib tarbiyalash dolzarb 
muammolardan biriga aylangan. Bu muammoning yechimi yosh avlodni, talaba 
yoshlarni o'z salomatligiga e'tibor qaratishlari, sog'ligi haqida qayg'uradigan 
darajaga yetishlari hamda sog'lom turmush tarziga rioya qilib yashashlaridir. 
Talabalarni bu darajaga yetishtirishning asosiy yo'li ularning bu boradagi 
xabardorligini oshirish, bu tushunchalarni ularning ongiga singdiruvchi 
tadbirlarni bajarishdir.