5-Mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish

 
Vazifa 
– 
bu berilgan ish yoki uning qismi (operatsiya, jarayon), u oldindan belgilangan 
usul va vaqtda bajarilishi shart.
 
Texnologik nuqtai nazardan vazifalar ishchilarga emas, lavozimlarga topshiriladi. 
Tashkilot tuzilmasiga mos kelgan holda har bir lavozimga qator vazifalar yuklangan, ular 
maqsadga erishish uchun xizmat qiladilar.
 
Lavozimlarni o‘zaro aloqasi, tuzilmalari va maqsadlari. 
Texnologik bazis – ishlab chiqarishning texnologik jarayonlar birligi.
Tashkilot faoliyati texnologiyalar ko‘rinishda shakllanadi va o‘z ichiga uchta jarayonni 
qamrab oladi:
1. 
Tashqi muhitdan xom – ashyo va resurslar olinishi. 
2. 
Xom – ashyolarni mahsulotga aylanishi. 
3. 
Mahsulotni tashqi muhitga uzatilishi. 
Texnologiyalar vazifalarini maqsadlar bilab bog‘lab mehnatlar taqsimlanishi, gorizontal va 
vertical boshqaruv hajmini bog‘lash vazifasini ado etadi.
Texnologiya
 – 
bu qobiliyat, ta’minot, infrotuzilma, asboblar malakasining uyg‘unligi va material 
axborot va odamlardagi o‘zgarishlarni amalgam oshirish uchun mos keladigan bilimlardir.
Vazifalar va texnologiyalar o‘zaro bog‘liqdirlar. Vazifani bajarishda ma’lum bir 
texnologiyadan foydalanamiz.
 
 
 
 
Maqsadlar 
Tuzilma
Lavozim, vazifa 
texnologiya 
maqsadlar 
tuzilma 
Topshiriq 
vazifa 
(operatsiya) 

---

Texnologiyalarning o‘zaro aloqasi, topshiriqlar, tuzilmalar va maqsadlari 
 
Odamlar (mehnat resurslari). 
Odamlar maqsadga erishish uchun tashkilotlarga 
birlashadilar, chunki individual tarzda unga erishish imkoniyati kamroq bo‘ladi. Tashkilot 
maqsadlariga erishishiga odamlar, texnologiyalar, maqsadlar, vazifalar va tuzilmalar yordam 
beradi.
Bu beshinchi va tashkilotning ichki muhitining eng muhim elementi. Tashkilot maqsadlari 
odamlar mehnati orqali erishiladi. U degani, ichki elementlar menejmenta alohida ko‘rib 
chiqilmaydi. Bitta element o‘zgarish boshqalariga ta’sir o‘tkazadi. Ularning o‘zaro bog‘liqligi 
quyida keltirilgan:
Maqsadga erishish jarayonida xodimlar o‘rtasida ziddiyatlar tug‘ulishi mumkin. Bu ziddiyatlar 
tashkilot faoliyatiga halaqit berishi mumkin. Shuning uchun tashkilot maqsadga erishish 
jarayonida shu ziddiyatlarni bartaraf etish vositasi bo‘lib hisoblanadi.
Tashkilotni boshqarish usulini tashkilolt rahbari tanlaydi, bu ishchilarning mahorati, holati bilan 
bog‘liq. Bir qator ko‘zda tutilmagan muammolar holatni o‘zgartirishi mumkin. Bunday 
boshqaruv holat boshqaruvi yoki e’tiborga olinmagan holatlarni hisobga olish boshqaruvi 
deyiladi. Bunday yondoshuv samaraliroqdir.
Tashkilot masalalarini echish uchun ishchilarni qiziqtirish va jamoa boshqaruvidan 
foydalaniladi. Bu usul Yaponiyada keng qo‘llaniladi. U yomon natijalarni bermaydi, buning 
uchun ishchilar bilimlarga va tajribalarga ega bo‘lishlari shart. Rahbar jamoa xodimlarini ishga 
qiziqtirishi va masalalarni echishda yordamini ayamasligi kerak. Tashkilot faoliyatida ishtirok 
hamkorligi, jamoaning o‘zaro munosabatlari yaxshi bo‘lsa, u ishlab chiqarish samarasini, mehnat 
sifatini va sarflar kamayishiga olib keladi. Menejerlar xodimlar uchun tenglik atmosferasini 
yaratishi kerak. Ishchilar tashkilot daromadlarida ishtirok etishlari mumkin, mukofotlar olishi 
mumkin.
Bunday boshqaruvda ishga kelmaydiganlar past kadrlar oqimi, harajatlar kamayishi va daromad 
o‘sishi kuzatiladi.
Shuning uchun ham boshqaruv jarayonini quyidagi sxema orqali ko‘rsatish mumkin: