Хожибойга ma'ruza

        

Hozirgi leksik ma’nolar 

Hozirgi  leksik  ma’nolar  o’z  navbatida  bosh  ma’no  va  hosila  ma’no    kabi 

tiplarga  bo’linadi,  ular  kontekst  talabiga  ko’ra  to’g’ri  ma’no  va  ko’chma  ma’no, 

nominativ  (nomlovchi)  ma’no  va  majoziy,  erkin  ma’no  va  bog’li  ma’no  (yoki 

bog’langan  ma’no)  nomlari  bilan  ham  ataladi.  Tildagi  leksik  polisemiya  ana  shu 

bosh  va  hosila  ma’nolar  tizimiga  asoslanadi.  Masalan,  “O’zbek  tilining  izohli 

lug’ati”da  bosh  leksemasining  15  ta  leksik  ma’nosi  va  yana  bir  necha  ideomatik 

ma’nolari  (frazemalar  tarkibidagi  qo’llanishi)  izohlangan:  1.  Tananing  bo’yindan 

yuqori  (odamda)  yoki  oldingi  (hayvonlarda)  qismi...  2.  Ko’chma  s.  t.  Aql-xush, 

miya.  3.  Boshliq,  rahbar.  Yaxshi  yigit  –  davraning  boshi...  4.  Sft.  Boshchilik, 

rahbarlik qiluvchi, eng katta yoki yuqori. Bosh vrach... 5. Sft. Eng muhim, asosiy. 

Bosh masala... 6. Sft. Eng oldingi, birinchi. Bosh kelin... 7. Ko’chma. Odam, kishi. 

Bir  boshga  bir  o’lim...  8.  (Sanoq  sonlar  bilan)    chorva  hisobida  har  bir  adad 

jonivor.  O’n  bosh  ot.  Ikki  bosh  qo’y...  9.Tik  narsalarning  tepa  qismi,  uchi, 

cho’qqisi. Shamol bo’lmasa daraxtning boshi qimirlamaydi... va b.lar