258
259
ТАЛАБА-ЁШЛАР
МАЪНАВИЙ-МАЪРИФИЙ САЛОҲИЯТИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШДА ИННОВАЦИОН
ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ
Бунёд ЯЛГАШЕВ,
ЎзМУ ўқитувчиси
Бугун интеллектуал аср авлодлари – ёшлар
нинг ўз имкониятларини ҳар томонлама намоён
қилишлари, ўқиб-ўрганишлари учун барча зарур
шарт-шароитларни яратиш, шунингдек, уларни
турли ёт ғоялар таъсиридан, зўравонликлардан
ҳимоя қилиш ҳар бир мамлакатнинг долзарб
вазифаси саналади. Шу боис,
Президентимиз
Ш.М.Мирзиёевнинг БМТнинг юксак минбари
дан туриб: «Бизнинг асосий вазифамиз – ёшлар
ўз салоҳиятини намоён қилишлари учун зарур
шароитлар яратиш, зўравонлик ғояси «вируси»
тарқалишининг олдини олишдир. Бунинг учун
ёш авлодни ижтимоий қўллаб-қувватлаш, унинг
ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш бора
сидаги кўп томонлама ҳамкорликни ривожлан
тириш лозим, деб ҳисоблаймиз. Шу муносабат
билан Ўзбекистон глобаллашув ва ахборот-ком
муникация технологиялари жадал ривожланиб
бораётган бугунги шароитда ёшларга оид сиё
сатни шакллантириш ва амалга оширишга қара
тилган умумлаштирилган халқаро ҳуқуқий ҳуж
жат – БМТнинг Ёшлар ҳуқуқлари тўғрисидаги
халқаро конвенциясини ишлаб чиқишни таклиф
этади» [1] деган сўзлари олқишлар
билан кутиб
олинди. Конвенция ҳақидаги таклиф дунё ҳам
жамияти томонидан қўллаб-қувватланди ҳамда бу
ҳақда яна бир бора БМТ Бош ассамблеясининг
2020 йил 23 сентябрдаги 75-ноодатий online сес
сиясида таъкидлаб ўтилди.
Маълумки, ёшларнинг салоҳиятини ошириш
масаласи бевосита таълим тизимига боғлиқдир.
Хусусан, бугунги кунда таълим тизимининг энг
катта мақсади – юксак интеллектуал салоҳи
ятга эга бўлган, профессионал касб маҳоратига,
амалий ва назарий билимга эга, мустақил фи
крлай оладиган, дунёқараши кенг бўлган кадр
ларни тайёрлашдан иборатдир. Шу боис, олий
ўқув юртларидаги таълим ислоҳотларининг
муҳим йўналишларидан бири – иқтидорли та
лаба-ёшларни аниқлаш ва уларнинг ҳар то
монлама камолотга эришишларини таъминлаш
дан иборат. Мамлакат салоҳияти ҳам бевосита
ўзининг иқтидорли ёшларига боғлиқ. Шу боис,
давлатимиз томонидан ёшлар салоҳиятига, ис
теъдодли инсонларга, баркамол инсонни тарби
ялаш масалаларига алоҳида эътибор бериб ке
линмоқда.
Бугунги кунда ёшлар
маънавий-маърифий
савияларини оширишлари учун янгидан-янги
инновацион технологиялар ишлаб чиқилишига
юқори эҳтиёж сезилмоқда. Талабаларнинг бўш
вақтини мазмунли ташкил этиш, уларни доимий
равишда маънавий-маърифий ишларга жалб
этиш орқали улардаги дангасалик, лоқайдлик,
билимсизлик ва шу каби салбий иллатларни ол
дини олиш мумкин.
260
261
Бугун талаба-ёшларнинг маънавий дунёсини,
маърифатини бойитишга қаратилган чора-тад
бирлар янги кўринишга кирмоқда. Глобаллашув
даври, ахборот асрида ёшлар тафаккурини ин
новацион технологиялар орқали бойитишга ҳа
ракат қилинмоқда.
Инновацион технологиялар аслида нима?
Унинг ёшлар ҳаётидаги ўрни нималардан ибо
рат?
«Инновация» – лотинча «novatio» сўзидан
олинган бўлиб, «янгиланиш» (ёки «ўзгариш»)
деган маъноларни англатади. Инновация тушун
часига ҳар қандай янгилик сифатида эмас, бал
ки мавжуд тизимнинг самарадорлигини жиддий
равишда оширадиган омил сифатида қарашимиз
керак.
Ҳозирги кунда ёшлар билан ишлаганда анъ
анавий методларни қўллаш орқали
уларнинг
тарбиясида, ахлоқида ўзгариш қилиш имко
нияти пасайиб кетмоқда. Шунинг учун ёшлар
тарбиясига ижобий таъсир кўрсатадиган, уларга
ҳар томонлама қулай бўлган усулларни ишлаб
чиқиш, амалиётга жорий этиш зарур ҳисобла
нади.
Шундай усуллардан бири «Китоб мутолааси»
технологиясидир. Бу усул ёшларда соғлом ду
нёқарашни шакллантириш, уларда китобхонлик
маданиятини ривожлантириш, интернет, ахбо
рот-коммуникация технологияларидан оқило
на фойдаланиш маданиятини оширишга ҳамда
ғоявий ва ахборот хуружларига қарши мафку
равий иммунитетни кучайтиришга катта ёрдам
беради. Шу ўринда «китоб мутолааси инноваци
он технологиями?» деган ҳақли савол туғилиши
табиий. Тўғри, китоб мутолааси минг йиллардан
буён бор. Аммо, бугун китоб мутолааси янгича
усулларда ёшлар ўртасида тарғиб қилинмоқда.
Уяли телефон, интернет орқали фойдаланиш
мумкин бўлган электрон китоблар, аудио китоб-
лар, мультимедиа асосида яратилган китоблар
шулар жумласидандир.
Бу ҳақда сўз
борганда, давлатимиз раҳбари
томонидан ёшлар орасида китобхонлик анъа
насини янада жонлантириш, китоб мутолааси
га кенг эътибор қаратиш бўйича амалга оши
рилаётган чора-тадбирлар диққатга сазовордир.
Шу мақсадда, 2017 йил 12 январда имзоланган
«Китоб маҳсулотларини чоп этиш ва тарқатиш
тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва
китобхонлик маданиятини ошириш ҳамда тарғи
бот қилиш бўйича комиссия тузиш тўғрисида»ги
Фармойиши ҳамда 2017 йил 13 сентябрда қабул
қилинган «Китоб маҳсулотларини нашр этиш ва
тарқатиш тизимини ривожлантириш, китоб му
толааси ва китобхонлик
маданиятини ошириш
ҳамда тарғиб қилиш бўйича комплекс чора-тад
бирлар дастури тўғрисида»ги Қарор [2] диққат
га сазовордир.
Инновацион технологиялар яратиш бораси
даги вазифалар қаторига бадиий ва ўқув адаби
ётларининг аудио вариантини тайёрлаш ишлари
ҳам киради. Бугун ёшларнинг аксарияти китоб
мутолаасидан кўра, уяли телефон, интернет би
лан вақт ўтказишни хуш кўришлари ҳеч кимга
сир эмас. Шундай экан, биринчи навбатда дур
дона бадиий асарларнинг аудио вариантини,
262
263
электрон шаклини тайёрлаш зарур. Шунинг-
дек, электрон манбаларни сўнгги фан-техни
ка ютуқлари асосида, турли форматларда яра
тиш ёшлар ўртасида китоб мутолаасига бўлган
қизиқишни оширади. Болалар адабиётини эса
мультимедиа воситаси ёрдамида яратиш мақ
садга мувофиқ.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак,
жамиятда
таълим-тарбияни юксалтириш давлат фаолия
тининг асосий йўналишларидан бирига айлан
ди. Бугун маънавий-маърифий ишларнинг маз
мунини тубдан яхшилаш, уларнинг кўлами ва
миқёсини кенгайтиришни даврнинг ўзи тақозо
этмоқда. Ёшларнинг маънавий оламини издан
чиқаришга қаратилган турли таҳдидлар, буз-
ғунчи ғоялар, диний экстремизм ва фундамен
тализм, терроризм, миссионерлик ҳаракати ва
«оммавий маданият»
каби мафкуравий хуруж
ларга қарши кураша олувчи, ватанпарварлик ва
ён-атрофдаги воқеаларга дахлдорлик туйғуси
билан яшовчи, мустақил фикрга эга ёшларни
тарбиялаш долзарб ҳисобланади. Бу эса таъ
лим-тарбия жараёнини янада самарали ташкил
этишнинг ноанъанавий усул ва воситаларини
жорий этишни талаб этади.
Do'stlaringiz bilan baham: 
