Мазкур машгулотларни утказишда педагог куйидаги
коидаларни хисобга олиши лозим:
• J l y F a T
ишлари нарсаларпинг сифат ва хусусиятларини
ажратишга таянади, шунинг учун тарбиячи уларни синчиклаб
сенсор текширувидан утказишни
ташкил килишни билиши
лозим. Болаларда текширув усуллари ушбу машгулотларда
укитиш жараёнида шаклланади.
• Текширув усулларини шакллантириш тарбиячининг
текширув харакатларидан фойдаланишга нисбатан ажратиб
олинаётган сифатга мос булган аник курсатмаларини талаб
килади (масалан, босиб кур — каттиклигини ажратиш учун,
силаб кур — юмшокликни ажратиб олиш учун ва х к .)
• Х,ар бир сифат ва хусусиятни ажратиб олиш, уни
йулдош хусусиятларидан халос килишга уни карама-карши
хусусият
билан
таккослаш
оркали
нисбатан
самарали
эришилади. Масалан: каттик-юмшок, o n ip -енгил,
шаффоф-
ношаффоф.
Бу
каттикликни
сифат
сифатида
йулдош
температура сезгиларидан нисбатан аник ажратиб олиш, кабул
Килинаётган нарса юзасининг силликлигини
ёки
гадир-
будурлигини хис килиш имконини беради.
• Нарсанинг сифат ва хусусиятлари болалар томонидан
англаниши хамда узлаштирилиши учун уларни а\амиятли
Килиш лозим, яъни уларни махсулдор-мазмунли фаолиятга
Кушиш зарур, бунинг муваффакияти мазкур сифатларни
Хисобга олишга боглик булади. Бу натижага эришиш боладан
изланаётган сифат ёки хусусиятни ажратиб олиш ва уни
Хисобга олишни талаб килади.
• Машгулотларда
лугат
ишлари
вазифасини
муваффакиятли хал этиш кургазмали
материални танлашга
боглик булади. Шундай нарсаларни танлаш зарурки, токи унда
ажратиб
олинаётган
сифатлари
ёркин
тасвирлансин,
чалгитувчи
сифатлари
эса
(ёркин
рангларга
буяш,
\аракатланувчи кисмларининг мавжудлиги, уйин борасида
кизикарлилиги ва бошк ) иложи борича камрок булсин.
Бундай турдаги машрулотлар мактабгача ёшдаги боланинг
билиш мантиги талаб киладиган муайян тузилмага эга булади:
1-Кием
— У ёки бу фаолиятга оид вазиятда нарса
сифатини ажратиб олиш.
Н-Кисм — Болаларга текшириш харакатларини ургатиш,
Хар бир бола томонидан зарур сифатларни ажратиб олиш.
Унинг асосида мазкур сифатни белгловчи янги суз киритилади.
194
I ll-Кисм — Болаларга турли-туман нарсалар сифатини
ажратиш ва янги сузлардан фойдаланишни машк, килдириш.
Болалар
олган
билим
ва
куникмалар
кейинги
машгулотлар х,амда
кундалик ,\аёгда муста^камланади.
Ушбу
турдаги
машгулотларни
мураккаблаштириш
ажратилаётган сифат ва хусусиятлар тупламини ошириш
йулида олиб борилади. Энг турлича туплам болаларга турли
хил
материалларни
таништиришда
руй
беради.
Бундай
мазмундаги
машгулотларга
нисбатан
методик
талаблар
шундайлигича колади, бирок; уларнинг мураккаблиги шундаки,
бунда сифатга у ёки бу хусусиятлар белгилари сифатида
к;арал ад и.
Нарсаларни
таккослашга
оид
машгулотлар
болалар
лугатини
нарсалар, уларнинг сифатлари ва хусусиятлари
хдкддаги билимларни чукурлаштириш асосида шакллантириш
машгулотлари тизимида якунловчи \исобланади.
Бундай
маштулотлар
нарсаларнинг
кисмлари,
деталларини куриш, уларнинг сифат ва хусусиятларини ажрата
олиш борасида шакллантирилган кобилиятга таянганлари
туфайли улар катта гурузда ва мактабга тайёрлов гурухларда
утказилади.
Лугат ишининг вазифаларини \ал
этиш борасида ушбу
машгулотларнинг мак,сади нарсалар ажратишни тавсифлаш
учун
нисбатан
аник;
сузларни
танлаш
кобилиятини
шакллантиришдир.
Машгулотлар
муваффакияти,
уларнинг
самарадорлиги куйидаги шарт-шароитларга боглик,:
• Таккослаш
учун
нарсаларн танлаш.
Улар етарли
микдорда таккосланаётган белгиларга эга булмоги лозим:
фарклилик ва умумийлик белгилари (ранг, шакл, микдор,
Кисмлар, деталлар, материалнинг вазифаси ва ^.к.);
• Таккослашнинг
режалилиги.
Тарбиячи
болаларни
нарсаларни умуман таккослашдан (вазифаси, ранги, шакли,
мнкдорига караб) аста-секин дасглаб фаркларига караб, сунгра
эса ухшашлигига караб кисмларга ажратиш ва таккослашга
йуналтиради. Таккослаш умумлаштириш билан них;оясига
етади,
бунда
х;ар
бир
нарсанинг
фаркдовчи
белгилари
ажратилади.
• Нарсларни
танлаш.
Бундай
машгулотларда
тарбиячининг
таккослашларни изчил куриш; болаларнинг
узлари
пайкамайдиган узига хос хусусиятларини куриш,
195
жавобни иложи борича аник, шакллантириш ва зарур сузларни
танлашда болаларга ёрдам берувчи савол ва курсатмалари
таълимнинг асосий усуллари \исобланадилар.
•
Тарбиячи
ва
болаларнинг
нуткий
фаоллигини
таккослаш. Бу ерда болалар \ам иложи борича купрок, нуткий
фаоллик курсатишлари зарур. Тарбиячи узининг оз сузли аник;
саволлари, курсатмалари билан уларнинг аклий ва нуткий
фаоллигини уйготади.
Шундай килиб, нарсалар ва
материалларнинг кисмлари,
сифатлари
ва
хусусиятлари
билан
таништиришга
дойр
машгулотлар болалар нуткига узида турли нутк, кисмларини:
отлар (нарсалар ва уларнинг кисмлари номлари), феъллар
(нарсалар
билан
харакатлар
номлари,
нарсалардан
фойдаланиш,
кидирувчилик
х^аракатлари),
сифатларни
(сифатлар номлари) жамлаган сузларнинг анча кенг ва хилма-
хил захирасини киритиш имконини беради.
Do'stlaringiz bilan baham: