5-bo’lim. Suxbatlashish san’ati “G’iybatchi sizga boshqalar

IJTIMOIY MULOQOT
Ijtimoiy suhbat, shuningdek, chit-chat yoki kichik 
suhbat sifatida ham tanilgan ijtimoiy muhitni 
yaratishga harakat qiladi. Ziyofatda yoki ijtimoiy 
yig'ilishda suhbat g'oyalar yoki biron bir ma'noni 
yetkazishdan ko'ra, umumiy tuyg'ularni ochib beradi. 
So'zlar ramziy ma'noda, og'zaki ijtimoiy muloqot 
vositasi sifatida ishlatiladi. Ushbu ijtimoiy so'zlardan 
foydalanish fatik birlashma deb nomlanadi. 
Fatik muloqotda ishlatiladigan so'zlar va iboralar, masalan, "Siz bilan 
uchrashganimizdan xursand bo'ldim", "Xush keldingiz" yoki "Oilangiz qanday?" 
kabi hamjihatlik va do'stlik ifodasi va so'zlovchining ijtimoiy inson sifatida 
madaniyati va sezgirligining belgisi sifatida ta'riflanishi mumkin. Xayakava bu 
so‘zlarni, garchi so‘zlovchi ularni nazarda tutmasa ham, aytmaslik ijtimoiy xato 
 
Suhbatning mazmuni
va ijtimoiy maqsadini 
biling. 
 
Jimlikni qanday buzish 
va suhbatni boshlashni 
o'rganing.

---

3 
deb hisoblanishini ta’kidlaydi. Psixologlarning so'zlariga ko'ra, “so'zlashuvning 
umumiyligi ijtimoiy suhbatning eng muhim elementidir”.
“Xayrli tong” kabi salomlashish va xayrlashishlar tongda kimgadir salom 
berish uchun; “Ehtiyot bo‘ling”, xayrlashishda omad tilash uchun ishlatiladi; yoki 
“Qanday endi”?, kimgadir yaxshiroq muloqot qilishda ishlatiladi, to'g'ridan-to'g'ri 
ma'noga ega emas va tabiatan fatikdir.
Bronislav Malinovskiyning fikriga ko'ra, fatik 
muloqot - bu so'z almashinuvi orqali yaqinlik rishtalari 
yaratiladigan nutq turi. Bu so'zlar ijtimoiy vazifani 
bajaradi va bu ularning asosiy maqsadidir, lekin ular 
na intellektual fikrlash natijasidir, na ular tinglovchida 
mulohaza uyg'otadi. Oksford inglizcha lug'ati fatik muloqotni shunday izohlaydi: 
"Ular [so'zlar] ma'lum bir ma'noni bildirish uchun emas, balki umumiy muloqot 
qilish uchun ishlatiladi. Misol uchun "Qandaysiz?" iborasi tinglovchining sog'lig'i 
haqida savol emas va "Ehtiyot bo'ling" - bu xavfdan ogohlantirish emas. Sukunatni 
buzish uchun fatik gaplar qo'llaniladi. Ularning maqsadi suhbatni boshlashdir. 
Suhbatning bunday turi biror fikrni muhokama qilishni maqsad qilmaydi. Buning 
o'rniga, suhbat odatda qisqa va umumiy tuyg'u haqida bo'ladi. To'liqroq muloqot 
kimdir bilan tanishish paytida qilingan kichik, jimlikni buzadigan so'zlardan 
boshlanishi mumkin. 
Chit-chat, kichik suhbat yoki fatik muloqot ko'rinishidagi ijtimoiy suhbat 
hech qanday qat'iy tartib yoki mavzuning ketma-ketligi bilan bog'liq emas. Uning 
tartibi va tabiati har ikki tomonning munosabatlarni o'rnatish istagi darajasiga 
bog'liq. Bir-biriga yaqin bo'lgan odamlar yaxshiroq tushunish va fikr almashish 
bosqichiga erishish maqsadi bilan gaplashadilar. Bunga kelishmovchiliklarga olib 
keladigan mavzulardan qochish orqali erishiladi. Har bir kelishuv nuqtasi bilan, 
qanchalik oddiy yoki ravshan bo'lsa, yangi tanishganda o’rtada tortinish yo'qoladi 
va do'stlik ehtimoli ortadi. Va nihoyat, yaqinroq suhbat umumiy didlar, va 
qarashlarni ochib berganda, do'stona suhbatga almashadi va haqiqiy ma'noda 
muloqot qilish mumkin bo'ladi. Shunday qilib, ijtimoiy suhbat psixologik jihatdan 
tuzilgan bo'lib, tasodifiy suhbatdan boshlanadi va do'stlik va hamkorlikni 
ifodalovchi haqiqiy muloqotga aylanadi.