Avtomatik boshqarish va rostlash nazariyasi asoslari

5.6. Barqarorlik zaxirasi
Sistemalami loyihalashda ulaming barqarorligini biroz zaxira bilan 
ta'minlashga harakat qilish kerak, ya’ni parametrlaming biroz o‘zgarishi 
barqarorlikni yo‘qotishga olib kelmasligi kerak.
Shu maqsadda ARS ning barqarorlik 
bo'yicha 
zaxirasi 
(zapasi) 
tushunchasi 
qo‘llaniladi va bu tushuncha Naykvist 
kriteriysi asosida kiritiladi.
Barqarorlik zaxirasi W
r
^O)) - ochiq 
sistema chastota godografmi (-1, jO) kritik 
+ nuqtasidan qanchalik uzoqda ekanligini 
xarakterlaydi.
Faza bo‘yicha barqarorlik zapasi A

radiusi birga teng va markazi koordinata 
boshida bo‘lgan aylananing (-1, jO) nuqtadan 
unga eng yaqin bo‘lgan 
Wp(j(oc)
chastota 
godografi nuqtasi orasidagi yoyi bilan 
o‘lchanadi (5.10 - rasm). Birlik aylana va 
WP(ja>)
chastota godografi 
orasidagi kesishuv chastotasi kesishish chastotasi 
a>c
deyiladi; bu 
chastotada 
\Wt (jm)
| = l. Faza bo‘yicha barqarorlik sistemadagi kechikish 
oshganda ham barqarorlikni saqlab qolish imkonini beradi.
Kuchaytirish (modul) bo‘yicha barqarorlik zaxirasi barqarorlik 
shartidan topilgan sistema kritik kuchaytirish koeffitsiyentini ko‘rib
chiqilayotgan holdagi kuchaytirish koeffitsi- 
yentiga nisbatiga teng.
J
- 1
c m /
W p ( jc o )
0
+
( ^ y i c > o
5.10-rasm.
fi — kkrlttk/
• 
/ 1
= X iW A jo.)
 I’
(5.24)
Naykvist kriteriysiga ko‘ra, bu nisbat 
WP(ja>)
godograf haqiqiy sonlar o'qining 
manfiy qismida hosil qiluvchi OA kesmasiga 
teskari proporsional bo‘ladi,bu erda 
a>x -
kesishish chastotasi. Kuchaytirish bo‘yicha 
90
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

barqarorlik zaxirasi kuchaytirish koeffitsiyenti oshganda barqarorlikni 
saqlab qolishni ta'minlaydi.
Kuchaytirish (amplituda) bo'yicha barqarorlik zaxirasi logarifinik 
masshtablarda ko‘rsatish qulay:
AI(ffl) = 2OIg>0 = -20 lg | 
Wp(ja>„)
|= 
-L(a>„)
(5.25)
A
L
kattaligi barqaror sistemalar uchun musbat va nobarqaror 
sistemalar uchun esa manfiy bo‘ladi.
Avtomatik rostlash sistemalarining barqarorlik bo‘yicha zapaslarini 
bilish nafaqat sistema barqarorligini parametrlar o‘zgarganda saqiab 
qolishga kafolat beradi, balki sistemadagi o‘tkinchi protsesslar 
xarakterini ham aniqlaydi. Agar AL>6 db, A30° bo‘lsa, sistema 
qoniqarli loyihalangan deyiladi.