Avtomatik boshqarish va rostlash nazariyasi asoslari

5.9. Sifatni tadqiq qilishning bilvosita metodlari
Ko‘pgina hollarda, ayniqsa, ABS ni sintez qilganda, o'tkinchi 
jarayon sifat ko‘rsatkichlari to‘g‘risida o‘tkinchi jarayon grafigini 
ko‘rmasdan fikr yuritishga imkon beradigan bilvosita alomatlarga ega 
bo‘lish zarur. Bu alomatlami topish o‘tkinchi jarayon grafigi x(t) ni qur-
94
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ishga qaraganda ancha oson. 0 ‘tkinchi jarayon sifat ko‘rsatkichlarini 
sistemaning parametrlari bilan bog‘lashga imkon beradigan bunday bil- 
vosita alomatlar sifat kriteriylari deyiladi. Ulaming asosiy afzalligi 
shundan iboratki, ular sistema parametrlarini o‘tkinchi jarayon sifatiga 
ta’sirini tadqiq qilishga imkon beradi.
Sifat kriteriylarining 3 ta guruhi mavjud:
a) chastotali;
b) ildizli;
d) integral.
Quyida har bitta kriteriyni alohida ko‘rib chiqamiz.
5.10. Sifatni tadqiq qilishning chastotali kriteriylari
Bu kriteriylar o'tkinchi jarayon sifati to‘g‘risida yopiq yoki ochiq 
sistemaning chastota xarakteristikalari bo‘yicha fikr yuritish imkonini 
beradi.
a) sifat haqida Ayopjq(a>), ya’ni yopiq sistemaning amplituda chas-
tota xarakteristikasi bo‘yicha fikr yuritish;
Bu faqat minimal fazali sistemalarga taalluqli, chunki ular uchun 
amplituda chastota xarakteristikasi va faza chastota xarakteristikasi ora- 
sida bilvosita bog‘liqlik mavjud. Ayopiq((») bo‘yicha o‘tkinchi jarayon- 
ning tebranuvchanligi va davomiyligi to‘g‘risida fikr yuritish mumkin.
Tebranuvchanlik quyidagicha aniqlanadi:
va bu tebranuvchanlik ko'rsatkichi hisoblanadi.
Agar 
M < 1
boTsa, o'tkinchi xarakteristika tebranuvchan boTmaydi 
(5.14 - rasmdagi shtrix chiziq).
M
qancha katta boTsa, tebranuvchanlik shuncha katta boTadi. 
M
—*oo 
da tebranuvchanlik so‘nmaydigan tebranishlar hosil boTguncha oshadi, 
ya'ni sistema barqarorlik chegarasida boTadi. 
M = 1,1+1,5
optimal qiy- 
mat hisoblanadi va bunda 
co~cor
chastotali kuchsiz tebranishlar boTadi.
Chastota xarakteristikasi qancha keng boTsa, uning o‘tkinchi jarayon 
xarakteristikasi shunchalik qisqa va 
tp
shunchalik kichik boTadi.
95
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0
(0,