85
Унда корхонанинг таъсисчилари, устав фонди, ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш
бўйича ихтисоси акс эттирилади. Маълумки, Ўзбекистоннинг ҳар бир корхонаси қонун
томонидан тақиқланмаган барча маҳсулотларни ишлаб чиқариши ва хизматлар кўрсатиши
мумкин, амалда эса корхоналар у ёки бу товарларни ишлаб чиқариш ва хизматлар
кўрсатишга ихтисослашади. Агар корхонани таъсис этаётган томонлар 2 ва ундан кўпроқ
бўлса, унда таъсисчилик шартномаси тузилади. Ушбу ҳужжатда корхона қатнашчисининг
улуши, фойдани тақсимлаш шартлари кўрсатилади. Хужжатлар қонунда белгиланган
тартибда маҳаллий ҳукумат органлари ёки адлия бошқармалари томонидан кўриб чиқилади
ва корхонани руйхатдан ўтиши юз беради. Ҳокимият корхона фаолиятини бошлаш
мумкинлиги тўғрисида қарор қабул қилингандан кейин у хоҳлаган тижорат банкида ҳисоб
рақами очади ва реквизитлари кўрсатилган мўҳрга эга бўлади. Айтиб ўтилган барча
хужжатлар тайёр бўлгандан кейин корхона юридик шахс мақомига эга бўлади. Шундан
кейин статистик органлар томонидан давлат ҳисоботини юргизиш мақсадида корхонага
махсус кодлар белгилайди. Айтиш жоизки, Ўзбекистон ҳукумати корхоналар ташкил этиш
жараёнини иложи борича соддалаштиришга амалий чоралар кўриб келмоқда. Агар барча
хужжатлар тўғри ишланган бўлса корхона 3 кун муддат давомида давлат руйхатидан ўтиши
мумкин.
Ўзбекистон қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқарувчиларнинг асосий бўғини фермер
хўжалиги деб юритилади. Улар ҳам саноат ва бошқа тармоқ корхоналарига ўхшаб ўз
Низоми, банкдаги ҳисоб рақами, муҳрига эга бўлгандан кейин давлат статистика органининг
реестрига киритилади. Барча ишлаб чиқарувчи ёки хизмат кўрсатувчи корхоналар мулк
шаклидан қатьий назар ўз-ўзини молиялаш тамойилига асосланиб фаолият кўрсатади, яъни
амалга оширилган сарф-харажатлар даромадлар билан қопланиши шарт, акс ҳолда корхона
ночор иқтисодий аҳволга, яъни банкротликка учраши мумкин. Охирги пайтларда
мамлакатимизда амалга киритилган қоидаларга кўра тадбиркорлар корхонани ташкил этиш
учун маҳаллий ҳукумат органларини хат билан огоҳлантирса етарли. Бизнинг фикримизча
янги корхоналарни бундай енгиллик билан ташкил этилиши ўзига хос салбий томонларга
эга. Корхона ташкилотчилари муайян маблағга эга бўлишидан ташқари минимал даражада
менежмент асослари, бухгатерия ҳисоби ва бошқа зарурий маълумотларга эга бўлмаса, унда
мамлакат иқтисодиётига, жумладан пул айланмасига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
Мураккаб, рақобатли бозор иқтисодиёти шароитида корхоналар фаолиятини самарадорлиги
кўп жиҳатдан менежмент ва маркетингни тўғри йўлга қўйиш билан боғлиқ.. Корхоналарни
бошқараётган кишилар унинг ихтисоси бўйича чуқур билимларга эга бўлиши, мамлакатдаги
тадбиркорликка тегишли қонунчилик билан яқин таниш бўлгани, одамлар психологиясини
яхши биладиган бўлиши керак. Корхона раҳбарининг энг асосий вазифаси мураккаб рақобат
муҳитида тезкор ва жорий шароитга мос келадиган қарорларни қабул қилиш ва уларни
амалга оширишни ташкил этишдан иборат. Маркетинг - бу талаб ва таклифга асосланиб
фаолият олиб бориш, шунга асосланиб маҳсулот сифати ва турларини яхшилаш,
шартномаларга асосланиб ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш, истеъмолчилар дидини чуқур
ўрганиш, ички ва ташқи бозордаги янгиликларни инобатга олишдан иборат. Айтиш жоизки,
айниқса бозор иқтисодиётига ўтиш даврида раҳбарлардан жуда катта савия ва масъулият,
юқори даражадаги профессионализм талаб қилинади.
Do'stlaringiz bilan baham: