Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

№ 
Turar joylarning xolati 
Kishi boshiga 1 kunda 
urtacha suv miqdori 
1 
Qishloq joylarda kolonkalardan suv oladigan aholi uchun 
40-60 litr 
2 
Vodoprovod bilan kanalizatsiyasi bor, vannasi yo‘q binolar 
125-160 litr 
3 
Vodoprovod, kanalizatsiya, vanna va suv isitgichlar bilan 
ta’minlangan binolar 
160-230 litr 
4 
Markazlashtirilgan issiq va sovuq suv bilan ta’minlangan 
binolar 
230-350 litr 
5 
Yirik shaxarlarda 
500-1000 litr 
Sanitariya-gigiyena jihatdan suv organizmning fiziologik talabini qondirishdan tashqari, 
shaxsiy gigiyena, organizmni chiniqtirish (suzish, ustidan suv quyish, badanni ho‘l latta bilan artish 
va h. k.), xo‘jalik ehtiyojlari (kir yuvish, daraxtlarni sug‘orish, xonalarni tozalash va h.k.) uchun 
ham zarur. 
Agar suv patogen mikroorganizmlar, gijja tuxumlari bilan ifloslansa, organizmga yomon 
ta’sir qilishi mumkin. Faqatgina suvni iste’mol qilishgina emas, balki ifloslangan suv manbalarida 
cho‘milish ham sog‘liq uchun zararlidir, bunday hollarda turli kasalliklar (ichak, teri, ko‘z 
kasalliklari va h.k.), kelib chiqadi. 
Davlat suv manbalarining odamlar uchun infeksiya tarqatadigan manbaa bo‘lishi 
mumkinligi haqidagi birinchi ijobiy dalillar London shahrida vabo kasalligini epidemiologiyasida 
Djon Stou tomonidan 1854-yili aniqlangan. Uning olib borgan tajribalarini hayron qolarli joyi 
shundaki, inson suv bilan ishlaganini bilib turgan vaqtda kasallikni asoratlarini bo‘lmaydi. Anologik 
tekshirishlar Robert Kox tomonidan 1892-yili Germaniyada olib borilib, ular suv tarkibidagi vabo 
chaqiruvchi bakteriyalarni filtratsiya qilish yo‘li bilan yo‘qotish isbot bo‘la oldi. Keyingi AQSH 
da o‘tkazilgan tajribalar ich terlama kasalligini o‘rganib, keyinchalik suvni filtratsiya qilishdan 
oldin koagulyasiya qilish uchun kimyoviy moddalar solinishiga sabab bo‘lishini aniqlaganlar. 
XX asr bo‘yicha texnologik qayta ishlashlarda eng ahamiyatli turi bu-suvni xlorlashdir. Bu 
usul eng arzon usul bo‘lib, suvni bakteriologik tozaligini ta’minlaydi. Bundan avval ich terlama 
kasalligi shaharlarda asosiy kasallanish ko‘rsatkichi bo‘lib, o‘limga sabab hisoblanardi. 
Yer yuzini qoplab turgan sho‘r suvli okeanlar yerni 70% qismini, umumiy suvni esa 96.5% 
ni tashkil qiladi. Yer osti qumliklarining tuzli yoki nordon suvlari (bu bilan birga katta ichki 
dengizlar) salomatlikni tashkil etadi. 
Erdagi barcha suvlarni asosiy manbalari bu yomg‘irlar, qor va suvli qorlar hisoblanadi. 
Qo‘shma shtatlar uchun har yilgi o‘rtacha raqam 71-76 santimetrni (28-30 dyum) tashkil qiladi. 
Lekin butun dunyoda bo‘lgani kabi, bu erda ham geografik va mavsumiy siljishlar kuzatiladi. 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
85 
Misol uchun, Missisipi daryosining sharqiy qismida g‘arbiy qismiga qaraganda 2 barobar ko‘p 
yog‘ingarchilik bo‘ladi. Chunki yuqorida aytilganidek dunyoning ko‘p qismi okeanlar bilan 
o‘ralgan, 30% yog‘ingarchilikgina quruq joyga tushadi. Ulardan 70% i bug‘lanib ketadi yoki 
(o‘simlik orqali) atmosferaga qaytadi, 10% i so‘rilib yer osti suviga aylanadi va 20% i ko‘l, daryo 
va dengizlarga qo‘shilib ketadi. Suvning turli yo‘llar bilan yer va atmosferaga qaytishi suvning 
aylanishi deb ataladi.