Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

 
Markazlashgan va maxalliy suv ta’minoti manbalari 
O‘zbekiston Respublikasidagi shaharlar va shahar turkumiga kiruvchi aholi yashash punktlari 
aholisining markazlashgan turdagi suv ta’minoti 70—98% ni tashkil etsa, qishloq aholi yashash 
joylarida bu ko‘rsatkich o‘rtacha 48% ga tengdir. Markazlashgan suv ta’minoti (suv tarqatish 
tarmog‘i) aholini suv bilan ta’minlashdagi eng yaxshi usul hisoblanadi, chunki agar mahalliy suv 
tarqatish ta’minoti tizimida aholi suvni bevosita manbaning o‘zidan hech qanday tozalash ishlarini 
amalga oshirmay iste’mol qilsa, markazlashgan suv ta’minoti tizimida suvni manbadan olish, 
tozalash, zararsizlantirish va uni iste’molchigacha yetkazib berish bosqichlari amalga oshiriladi. 
Respublikamizda markazlashgan suv ta’minoti 257 ta aholi yashash punktlarida mavjud 
bo‘lib, ba’zi bir qishloq joylaridagi aholining suv ta’minoti 0 dan 40% gacha. Respublikamizning 
Qoraqalpogiston, Xorazm, Buxoro hamda Samarqand viloyatining g‘arbiy qismi, Jizzax, 
Qashqadaryo, Surxandaryo viloyatlaridagi aholini markazlashgan ichimlik suvi bilan ta’minlash 
haqidagi masalada hanuzgacha ko‘plab muammolar yuzaga kelib turibdi. 1990-yildan boshlab 
Respublikamizdagi shaharlar va qishloq aholi yashash joylarini sifatli ichimlik suvi bilan ta’minlash 
haqida Davlat Dasturi ishlab chiqilgan bo‘lib, ana shu o‘tgan vaqt mobaynida 13,5 ming km suv 
tarqatish quvurlari (asosan Orol oldi mintaqasida) yetkazilib ishga tushirilgan. Ammo Dasturga 
muvofiq 2005-yilgacha kommunal xizmat tizimidagi suv tarqatish tarmoqlarining quvvatini 7 dan 
20 mln km
3
/kun gacha ko‘paytirish rejalashtirilgan, shuning uchun aholini sifatli ichimlik suvi bilan 
ta’minlashni amalga oshirish uchun juda katta hajmdagi ishlarni bajarish lozim bo‘ladi. U vazifani 
to‘liq amalga oshirish orqali suv ta’minotini gigiyenik me’yorlargacha oshirishga imkoniyat 
yaratiladi. Bu esa o‘z ornida aholi yashash punktlarini kommunal obodonlashtirilganlik darajasi 
bilan chambarchas bog‘liqdir. 
Aholi yashash punktlarining suv ta’minoti bo‘yicha Davlat Dasturini bajarish suv ta’minotlari 
uchun suv manbalarini to‘g‘ri tanlashni talab etadi. Bu sohada tibbiy xizmat xodimlarining tutgan 
o‘rni juda yuqori hisoblanadi, chunki suv manbaini tanlashdagi asosiy mezon uning gigiyenik 
talablariga muvofiq kelishi hisoblanadi. 
O‘zbekiston Respublikasi hududidagi barcha aholini suv bilan ta’minlovchi va bu yo‘nalishda 
foydalanilayotgan va potensial yaroqli manbalar shartli ravishda 2 guruhga bolinadi: yer osti va 
ochiq suv havzalari. O‘zbekiston Respublikasi hududidagi yer osti suvlarining taxminiy zahirasi 
yiliga 18 km
3
ga yaqin deb hisoblanadi, shu kungacha aniqlangan suv zahirasi esa yiliga 7 km
3
ga 
tengdir. Yer osti suvlari har xil chuqurliklarda joylashgan, shuning uchun ularning quyidagi turlari 
mavjud: