10-ma’ruza. Yorug‘lik interferensiyasi. Yorug‘lik dispersiyasi. TABIIY VA QUTBLANGAN Yorug‘lik

Nyuton halqalari 
SHisha plastinkaga qo‘yilgan shishaning egri yuzasi 10.11- rasmda keltirilgandek oq yorug‘lik 
yoki monoxromatik to‘lqinlar bilan yoritilganda kuzatish nuqtasida konsentrik halqalar seriyasi 
kuzatiladi. Bu halqalar Nyuton halqalari deb nomlanadi va ular havo bilan ajratilgan 
shishalarning yuzalaridan qaytgan nurlarninng interferensiyalanishiga asoslangan. Bu havo 
bo‘shlig‘ining qalinligi shishalar birlashgan markaziy nuqtadan ularning chekka nuqtalariga 
tomon ortib boradi va shisha yuzalaridan qaytuvchi to‘lqinlar uchun qo‘shimcha yo‘l uzunlikka 
ega bo‘ladi. U 0, 
1
2
𝜆𝜆
, 
3
2
𝜆𝜆
, 
2
𝜆𝜆
larga teng bo‘lib bu interferension maksimum va minimumlarga 
muvofiq keladi; va 7-22b- rasmda ko‘rsatilgandek yorqin rangli halqalar seriyasini ortib 
borishini ko‘rsatadi. Kuzatilayotgan halqalardagi ranglar interferension maksimumga mos 

---

keladi; bu halqalarda boshqa ranglar to‘liq yoki qisman interferension minimumga mos keladi. 
(Agarda monoxromatik yorug‘likdan foydalanilsa, halqalar navbatma-navbat joylashgan yorqin 
va qorong‘u halqalardan iborat bo‘ladi). 
10.11-rasm.Nyuton halqalari. (a) havo 
bo‘shlig‘i 
bilan 
ajratilgan 
ikkita 
plastinka ichki yuzalaridan qaytgan 
yorug‘lik interferensiya-lashadi. (b) Oq 
yorug‘likdan 
foydalanib 
olingan 
interfe-rension manzara fotosurati. 
Ikkala shisha birlashgan nuqta 10.11b- 
rasmda ko‘rsatilgandek qorong‘u doira 
shaklida bo‘ladi. Bunda yo‘llar farqi nolga teng bo‘lgani uchun, bizning dastlabki 
tahlillarimizdagidek har bir yuzadan qaytgan yorug‘lik bir hil fazali bo‘lib, markaziy soha 
yorqinligi nolga teng. Biroq qorong‘u soha, ikkita to‘lqinlar fazalari qarama-qarshi bo‘lishini 
anglatadi.
Bunda qaytgan to‘lqinlar fazalari 180
0
ga yoki 
1
2
𝜆𝜆
yo‘llar farqiga ega bo‘ladi. Haqiqatan, bu va 
boshqa tajribalarda yuzaga normal tushuvchi yorug‘lik dastalari tarqaluvchi muhit sindirish 
ko‘rsatkichidan sindirish ko‘rsatkichi katta bo‘lgan muhitga tushganda fazasi 180
0
ga yoki 
1
2
davrga o‘zgaradi. Bu faza o‘zgarishi 
1
2
𝜆𝜆
yo‘llar farqi singari ta’sir ko‘rsatadi. Agar muhit 
sindirish ko‘rsatkichi yorug‘lik tarqaluvchi muhitnikidan kichik bo‘lsa, u holda faza o‘zgarishi 
ro‘y bermaydi. 

---